Pazar günü 11 Eylül’ün yıldönümüydü. İkiz kulelerin yıkıldığı terör saldırısı tekrar gündemimize geldi. Üzerinden on yıl geçtikten sonra bugün bu terör olayına bakış açısının değiştiğini görüyoruz. Standard Chartered Bank’ın baş ekonomisti Gerard Lyons, geçtiğimiz on yıla damgasını vuran başlık Amerika’nın isteğinin aksine “Terörle Savaş” değil “Made in China” oldu dedikten sonra geçen hafta Financial Times’ta 11 Eylül’ün Amerikan hegemonyasının sonu olduğuyla ilgili makaleyi okuyunca, Evet, dedim, gerçekten değişmiş. Amerika’nın durumunu 2. Viyana kuşatmasından eliboş dönen Osmanlı’nın haline benzetiyorum. 1683 yılında Osmanlı’nın Viyana’daki başarısızlığı tetikleyici bir hareket olmuştur. Cesaretlenen Avrupa ülkeleri Kutsal İttifak adı altında birleşerek 1699 Karlofça Anlaşmasına kadar süren bir dizi savaş başlattılar. 16 yılın sonunda Osmanlı Karlofça’da masaya 326,000 km2 toprak bırakarak gerileme dönemine girdi. Viyana’daki malubiyetin ana sebeplerinden birisi olarak Kırım Hanı’nın Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’ya yardım etmemesi gösterilir. Kırım Hanı’nın yaptığını Kanada, Fransa, Almanya hatta İngiltere’nin Amerika’ya yaptığına benzetebiliriz. Merzifonlu da Bush da müttefiklerinin görüşlerine önem vermedi, maalesef kendileri de artık tek başına başarılı olacak güçte değillerdi. 2. Viyana kuşatmasıyla 11 Eylül nasıl birbirine benzer diyebilirsiniz. Birisi terörist saldırı, birisi düzenli savaş. Fakat devletlerin tarihinde çeşitli dönüm noktaları vardır. Kuşatmanın ardından gelen başarısızlıkla, 11 Eylül’ün ardından gelen başarısızlık bu dönüm noktalarına işarettir. Bu arada 11 Eylül’ün içerden yapılmış bir operasyon olduğuyla ilgili teorileri göz önünde bulundurursanız, düzenli savaş benzetmesi çok da yabancı durmaz. 11 Eylül saldırısından sonra Amerika Irak’ta ve Afganistan’da iki cephe açtı. Amaç dünyanın gündemine terörle mücadeleyi yerleştirmekti. Bu amaç içi son on yıl içerisinde enflasyona göre düzeltildikten sonra 2 trilyon dolar parayı bu savaşlara ayırdılar. Bugün dönüp baktıklarında dünyanın gündemine oturan konunun terör değil yeni ekonomik düzenin olduğunu görüyorlar. Acıklı olan akıttıkları bu kaynakların yeni paradigmada kendilerini dezavantajlı duruma getirmiş olması. O 2 trilyon dolar başka yerlere harcanmış olsaydı Amerika bugün çektiği sıkıntıları çekiyor olur muydu? Maddi zararın yanısıra Irak ve Afganistan savaşlarında kendilerine askeri anlamda pek de bir katkı göstermeyen sözde müttefiklerle kopuşun getirdiği manevi zarar da cabası. Gündemleri belirleyemeyen bir Amerika var karşımızda. Buna duraklama denmez de ne denir? Amerika artık Karlofçası’nı bekleyen bir devlettir. Öbür taraftan dünyanın yeni yıldızına, Çin’e döndüğümüz zaman karşımızda artık sadece üreten değil aynı zamanda satın alan bir Çin çıkıyor. 2011 yılının ilk 6 ayında yurtdışına 45 milyar dolardan fazla yatırım yapmış. Bunun büyük kısmını enerji üretimi tutuyor. Sonra ulaşım ve metaller geliyor. Kendi ihtiyacına göre yatırım yapıyor olması pek de şaşırtıcı değil. 2010 yılında toplam yurtdışı yatırımları 100 milyar dolara yakındı. 2005 yılında bu rakamın 10 milyar doları bile bulmadığını düşünürsek, 5 sene içerisinde yatırımlarını 10 kat artırmış olduğunu görürüz. Bu durum uluslararası çevreleri korkutmaya başladı bile. Önümüzdeki 10 yılın “Made in China” değil “Owned by China” dönemi olacağı söylentisi dolaşıyor. Doğru da olabilir. 2010 rakamlarıyla Çin şu anda yurtdışı yatırımları açısından dünyada 5. sırada yer alıyor. Japonya, hatta İngiltere bile Çin’in gerisinde. Fakat Çin’in 2010 yılı GSYİH rakamının 5,9 trilyon dolar olduğunu düşünürsek, 100 milyar dolarlık yatırımın Çin’in toplam üretiminin %2’si dahi etmediğini görürüz. Yani Çin’den daha büyük yatırımlar bekleyebiliriz. Tarih tekerrürden ibarettir dedikleri bu olsa gerek, birisi düşerken, birisi çıkıyor. *Çin 2011 İlk 6 Ay Yurtdışı Yatırımları (Ülke Bazında) (milyon dolar) Avusturalya $4,620 Endonezya $3,890 Suudi Arabistan $3,750 Arjantin $3,520 Brezilya $2,610 Laos $2,010 Norveç $1,990 İran $1,960 Macaristan $1,660 Tayland $1,500 Sierra Leon $1,490 Uganda $1,450 Irak $1,360 Sudan $1,210 İspanya $1,120 Çad $1,010 ABD $900 Fransa $880 Katar $880 Sri Lanka $810 Malezya $800 Myanmar $760 Vietnam $750 Almanya $670 Dominik $660 İngiltere $510 Güney Afrika $470 Hindistan $380 Japonya $370 Hollanda $350 Zambiya $290 Yeni Zelanda $200 Kamerun $200 Venezuella $200 Yunanistan $120 Kanada $120 Rusya $100 İsviçre $100 Toplam $45,670 Çin'in Yurtdışı Yatırımları (milyon dolar) 2005 $9,610 2006 $33,330 2007 $42,700 2008 $73,760 2009 $75,910 2010 $98,180 2011 $45,670 Toplam $379,160 Çin 2011 İlk 6 Ay Yurtdışı Yatırımları (Sektör Bazında) (milyon dolar) Enerji $11,160 Elektrik $8,050 Ulaşım $5,800 Metal $5,310 Emlak $4,820 Tarım $4,100 Sanayi $2,980 Teknoloji $1,950 Finans $1,500 Toplam $45,670