Milletlerarası camia denen büyük devletler İran'ın uranyum zenginleştirme faaliyetini durdurmak için BM Güvenlik Konseyi'nden bugüne kadar 4 müeyyide kararı çıkarmış bulunuyorlar. Bu kararların birincisi 23 Aralık 2006 tarih ve 1737 sayılı karar. Esası, eki ve kararı alan temsilcilerin beyanları ile birlikte 14 sayfayı bulan bu kararı 24 Mart 2007 ve 1747 sayılı ikinci karar, bunu da 3 Mart 2008 ve 1803 sayılı üçüncü karar takip ediyor. En son ve 4. karar ise 9 Haziran 2010 tarih ve 1929 sayılı karar. Bu karar hatırlanacağı üzere Türkiye-Brezilya-İran takas anlaşmasından bir gün sonra çıkarılmıştı. Bugün yürürlükte olan bu 4 BM Güvenlik Konseyi kararlarına ilaveten bir de Amerika'nın İran'a karşı tek yanlı olarak aldığı müeyyide kararları da var elbette. Esasen Amerika 1979 İran İslam Devrimi'nden bu yana bu ülkeye karşı çeşitli müeyyide kararları alıp duruyor. Bunlardan en önemlisi 1996 tarihli Iran Sanctions Act denen Kongre'nin aldığı ve yönetimi bağlayan ve ayrıca İran ile iş yapan yabancı şirketleri de etkileyen karar. Bu kararın en önemli maddelerinden birisi de İran ile iş yapan yabancı enerji şirketlerinin yatırımlarını 20 milyar dolarla sınırlaması, bu sınırı aşanlara Amerikan müeyyidelerinin uygulanmasının kapısını açması. Madde böyle ama; madde aynı zamanda yönetime bu maddeyi uygulamada birtakım açık kapılar ya da istisna halleri de tanıyor. Nitekim, yönetimler bu sayede pek çok yabancı şirketin İran'a yapmış oldukları yatırımları görmezden gelmiş, bugüne kadar bunlara karşı bir harekette de bulunmamışlardı. Ne var ki, 1996 tarihli bu karardaki bu boşluk ya da istisna kapıları Amerikan Kongresi'nin geçen hafta İran'a karşı aldığı son müeyyide kararıyla büyük ölçüde kapatılmış bulunuluyor; zira bu kararla yönetimin istisna uygulama alanı iyice daraltılmış oluyor. Bu da bundan sonra yönetimin yabancı şirketlere karşı daha sert tedbirler alacağı anlamına geliyor elbette. Bu maddeye ilaveten son kararda bir de mali işlemleri kapsayan yine çok önemli bir madde de var. Buna göre, Amerikan maliyesi hem BM hem de Amerikan müeyyide kararlarına aykırı olarak İranlı mali kurumlarla iş yapan banka, finans kurumu gibi mali unsurlarının Amerikan mali sistemi ile ilgisini kesecek, gerekirse bunlara ceza da uygulayabilecek. Bu bapta, akla hemen İran ile iş yapan çeşitli Avrupalı, Japon ve Ortadoğu menşeli mali kurumlar geliyor. Kongre üyeleri işte bu kurumların İran ile ilgisini kesmek için söz konusu maddenin benimsendiğini söylüyorlar. Bunların arasında Japonya'nın üç büyük bankası lan Mitsubishi UPJ Financial Grup INC., Sumitomo Mitsui Financial Group ve Mizuho Financial Group Inc. gibi Japon kuruluşların yanı sıra Commerzbank AG ve Deutsche Bank AG gibi Alman kuruluşlarının ve diğerlerinin yer aldığı bildiriliyor. Son Amerikan müeyyide kararı bu ve başka yabancı kuruluşları şimdiden oldukça rahatsız etmiş bulunuyor. Bu kuruluşlar kararın ayrıntılarına henüz vâkıf olmadıklarını, kararı incelediklerini söylüyorlar. Esasen Amerikan maliyesinin üst düzey yetkilileri de bu kuruluşları bilgilendirmek, bunları yanlarına çekmek için bu hafta Almanya'dan başlayarak Fransa ve Belçika ile Japonya, Malezya ve Pakistan'ı ziyaret edecekler. Bu yetkililerin arasında İran'a karşı mali müeyyidelerden yıllardır sorumlu olan Stuart Levey ve David Cohen var. Kısacası Amerikan maliyesi son karar bağlamında bu açıklanan ya da açıklanmayan yeni hamlelere girişmiş bulunuyor. Bunların sonucu ne olur, sonuçlar ne kadar zamanda alınabilir, bilinmez elbette. Bu konuda bugünden söylenebilecek olan şu: Son müeyyide kararıyla Obama yönetimi İran ile iş yapan enerji ve mali kuruluşlara önemli ve güçlü bir mesaj vermiş oluyor. Çeşitli Kongre üyelerinin de açıkça söylediği gibi mesaj şöyle: Karşınızda iki yol var: 'Ya İran ile ya da Amerika ile iş yapmaya devam edersiniz. İkisi birlikte olmaz. Tercih sizin.' İran konusunda BM müeyyide kararlarıyla yetinmeyen, bunları hem kendi hem de AB kararlarıyla güçlendirip sonuç almaya çalışan Obama yönetiminin aldığı son kararın özeti aşağı yukarı bu şekilde. Bu kararda bizi ilgilendiren neler var, bunun cevabını da yetkili ve ilgililerin bilmesi ve bunlara göre hareket etmeleri gerekir...