KÜÇÜK Nahçıvan’da dört cumhurbaşkanı: Abdullah Gül, Azerbaycan İlham Aliyev, Kazakistan Nursultan Nazarbayev, Kırgızistan Kurmanbeg Bakiyev... Bir de Türkmenistan Cumhurbaşkanı Yardımcısı... Her yerde Azeri Türkçesiyle dövizler asılmış: “Türk dilli Ölkelerin Devlet Başçılarının IX. Zirve Toplatısı” Bu defaki gerçekten farklı, ilişkiler artık “Konseyler” halinde kurumlaşacak, bağlar sıklaşacak... Pantürkizm mi canlanıyor, başka bir şey mi? Türkler birleşiyor mu? Gül, toplumların kapanıklığını anlatırken, “Kırgız ve Türkmen komşular, ama birbirlerine hiç ziyaret yapmamışlar!” diyor, ama artık ekonominin sınırları aştığını anlatıyor: Samsun-Ceyhan boru hattına Kazakistan da katılacak... Kars’ı Bakü üzerinden Almata’ya bağlayacak demiryolu tamamlanmak üzere. Kazakistan’dan Avrupa’ya tren seferleri başlayacak. Kazakistan bu demiryoluna yılda 10 milyon ton yük vermeyi taahhüt etti!.. Böyle çeşitli proje ve tasavvurlar... Gül’ün heyecanlı anlatımını dinlerken, ben rahmetli Zeki Velidi Togan hocamızın yarım asır önce yazdıklarını hatırladım: “Orta Asya meseleleri ırklar arası mücadelelerle değil, iktisadi gelişmenin doğuracağı mecburiyetlerle, iktisadi münasebetlerin artmasıyla halledilecektir. İktisadi münasebetler dilleri de yakınlaştıracaktır...” (Türklüğün Mukadderatı Üzerine, sf. 165, 201) Küreselleşmenin sınır aşan iktisadi ilişkiler dinamiği, Türk toplumlarında da ilişkileri geliştirme ve dayanışma ruhu yaratıyor. Arap Birliği, eski Sovyet coğrafyasındaki BDT, İngiliz Commonwealth gibi... Gül defalarca vurguladı: “Bu hiç kimseye karşı değildir, hiçbir oluşuma alternatif de değildir. Elbette Rusya ile BDT içinde yer alanlar da olacak, Çin’le Şanghay Örgütü içinde yer alanlar da... Üstelik biz onların bu ilişkilerinin gelişmesinden memnun da oluruz. Bakın biz de NATO üyesiyiz, AB yolundayız...” Netice: ‘Pantürkizm’ değil, olmamalı da... Ekonomik küreselleşme sürecinin Türk toplumları arasında yarattığı bir entegrasyon dinamiği bu. Alkışlıyorum elbette. Gül’e göre CHP ve MHP Uçakta Gül’e soruyoruz: Türki liderler tamam da bizim Türk liderlerini bir araya getirmeyi düşünmez misiniz? Bunu sorarken tabii Baykal ve Bahçeli’nin sert sözlerini da hatırlattık. Gül, dengeli kişiliğine ve diplomasi tecrübesine uygun bir olgunlukla cevap verdi: - Liderlerimizle birkaç kez bir masa etrafında da bir araya geldik, görüştük. Şimdi de bu imkânı arayacağım. Ancak önemli olan önce bunun ortamını sağlamaktır. Herkes vatansever, bu ortam niye olmasın... Gül muhalefet için “Kaygılarını anlıyorum” diyor, iyimser bakıyor: - Büyük partiler arasında işin esasına dair katı bir ideolojik ayrım görmüyorum. Öyle olsaydı çok tehlikeli olurdu. Esasta önemli ölçüde mutabakat var... Fakat MHP “hain” bile demedi mi? Gül’ün cevabı: - Onları siyaset olarak görüyorum, siyasetin getirdiği söylemler... Aynı bir konu siyaset dışı konuşulduğunda farklı olabiliyor. Bazan hisler ve nefs meselelerin önüne geçiyor. Beraber çalışacak iki kişi, ‘bu bana karşı’ diye düşünürse kolay çalışabilirler mi? Uzlaşma ortamının oluşması için elimden geleni yapacağım elbette. Önemli olan yüz yüze bakamayacak şekilde kırgınlıklar yaratmamaktır. İktidarı da kast ederek Gül ekliyor: - Bunu hepsi için söylüyorum. Ermenistan’la buzlar eriyor Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, birkaç saatliğine Nahçıvan’a geldi: Gül ve Davutoğlu, Aliyev ve Azeri Dışişleri Bakanı Mehmetyarov 1.5 saat görüştüler. Görüşmeden çok mutlu çıktılar. Azeriler tam ikna oldu mu? Ermenistan’la protokol yürüyecek mi? Gül’ün cevabı: - Türkiye’ye, Türkiye’nin doğru işler yaptığına güveniyorlar. Kişnev’de Aliyev ve Sarkisyan da görüşecek. Kafkasya’daki bu sorunun çözümü için çok mesafe aldık. Karabağ müzakerelerinde de bizim görüşmelerimizde de sorunlar listesine teker teker çizikler atılarak ilerleme sağlanıyor. ‘Kıvam’ derler ya kıvamına geldi. Hohlaya hohlaya buz dağını eritiyoruz, artık su akmalı. Gül, kamuoylarının tahrik edilmemesinin önemini hatırlatıyor; “Bakın, Paris’te Sarkisyan’a neler yaptılar” diye de hatırlattı.