Türkiye, NATO tarafından Ermenistan’da ilk kez düzenlenecek insani yardım tatbikatına aktif katılım bildirdi. Ermenistan’ın Lori Mar bölgesinde 11-17 Eylül tarihlerinde yapılacak tatbikatının karargâhında Türk görevliler de bulunacak. Ayrıca gerek duyulduğu ve istekte bulunulduğu takdirde Türk sınırının da tatbikata katılan araçlar için açılması yönünde hazırlıklar yapılıyor. Diplomatik kaynaklar bunun sınırın resmen açılması anlamına gelmediğini, insani nedenlerle geçişlere izin verilmesinin ayrı bir durum olduğunu vurguluyorlar. Tatbikat, bütün kararların (Türkiye dahil) üyelerin oybirliği ile alındığı Batı savunma ittifakı NATO bünyesindeki Avrupa-Atlantik Afetlere Mukabele Eşgüdüm Merkezi (EADRCC) tarafından planlanıyor. Bu kuruluş her yıl, yine NATO bünyesinde, NATO üyesi olmayan çevre ülkelerle işbirliğini amaçlayan Avrupa-Atlantik Ortaklık Konseyi (EAPC) üyesi ülkelerde ‘Arazide Sonuç Yönetimi başlığı altında insani yardım tatbikatları düzenliyor. Konsey, bu yıl insani yardım tatbikatını Ermenistan’da büyük bir depremin olması senaryosu üzerine kurmuş. Tatbikata verilen isim, ‘Armenia (Ermenistan)-2010) Senaryoya göre, Ermenistan’da 7 Aralık 1988’de 20 bin kişinin canına mal olan türden büyük bir deprem sonrası altyapı tamamen tahrip olduğu ve tehlikeli sanayi atıkları çevreye yayıldığı varsayılıyor. Tatbikat hem deprem sonrası yardım ulaştırma ve tahliye, hem de tehlikeli atıklarla mücadelede NATO ve Konsey üyesi ülkeleri arasında işbirliği düzeyini görmeyi amaçlıyor. (Ermenistan’ın Türkiye sınırına yakın bölgede, eski teknolojiyle kurulmuş Metsamor nükleer santralı bulunuyor ve tehlikeli atık dendiğinde ilk akla gelenlerden birisi de bu santral oluyor.) Tatbikata şu ana dek Türkiye dahil 19 ülke aktif katılım bildirmiş; katılım Ermenistan’da yer alacak tatbikat karargâhına üç kişilik diplomatik ve afetle mücadele ekibinden oluşuyor. Ermenistan gibi Konsey üyesi olan Azerbaycan katılmıyor, ancak Gürcistan katılıyor. İlk planlarda ülkenin kuzeyinde kalan Lori bölgesine yönelik karadan ikmal ve tahliye harekâtının ağırlıkla Gürcistan üzerinden yapılması öngörülmüş. Ortamı yumuşatan hazırlık Ancak deniz yoluyla yardım ulaştırılmasında Gürcistan limanlarının yetersiz kalması ihtimali ikmal ve tahliye tatbikatının bir kısmının Türkiye üzerinden yapılması ihtimalini gündeme getiriyor. Dışişleri, böyle bir ihtimal gündeme geldiğinde hazırlıksız yakalanıp gereksiz siyasi istismara yol açmamak amacıyla bölgedeki karayollarının, geçiş noktalarının durumunu anlamak için çalışmalar yürütüyor. Bu çalışmalardan birinde Kars Valiliği’ne yolların durumu sorulduğunda, aynı günlerde ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton’un da Bakü-Erivan seferi yapması dolayısıyla bu durum ‘Sınır açılıyor’ heyecanına yol açmıştı. Sınır, ciddi siyasi pürüzler nedeniyle henüz açılmasa da, Türkiye insani yardım tatbikatı amaçlı böyle bir talep geldiğinde hazırlıklarını izin verme yönünde yapmış olacak. Bu hazırlık, şu anda sınır açma dahil Ermenistan ile ilişkilerin normalleşmesi konusu Yukarı Karabağ görüşmelerine kilitlenmiş olsa da, siyasi gerilimi yumuşatıcı bir adım kabul ediliyor. Diplomatik kaynaklar, NATO deprem tatbikatının Karabağ görüşmeleri üzerinde bir etkisi olmayacağı görüşünde. Bununla birlikte tatbikata katılımın Türkiye ve Ermenistan arasında ilişkilerin geliştirilmesi potansiyelini gösterdiği diplomatlarca vurgulanıyor. Clinton temmuz başında önce Bakü’de Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, ardından Erivan’da Cumhurbaşkanı Serj Sergisyan ile buluşarak, özellikle Karabağ görüşmelerinde ilerleme sağlanmasını konuşmuştu. ABD, Rusya ve Fransa’nın eşbaşkanlığını yürüttüğü Minsk Grubu tarafından yürütülen görüşmeler, Karabağ ve etrafındaki yedi bölgedeki Ermenistan işgalinin nasıl sona erdirileceği üzerinde, özellikle de yedi ilçeden çekilme öncelikleri üzerinde tıkanmış bulunuyor. Bu tıkanmanın Türkiye’nin 2009 yazında imzalanan protokol çerçevesinde Ermenistan’la (sınır açılması dahil) ilişkilerin normalleştirilmesi önünde engel oluşturduğu Başbakan Tayyip Erdoğan tarafından defalarca ifade edilmiş bulunuyor.