Saraybosna... 'Gazi' Saraybosna... Dört yanını kuşatan barbarlara karşı şehri, yani medeniyeti savunan insanların şehri. Dört yıl kuşatma altında saldıranların da insanlığını savunan şehir... Çokkültürlülüğün, hoşgörünün, barışın başşehri... İşte bu şehirde, bayramı hakikaten hak eden şehirde Kurban Bayramı'nı yaşamak ne güzelmiş. Saraybosna'da şehir sizi, 'Bayram şerif mübarek olsun' yazılarıyla karşılıyor. Bayram boyunca ağızlardan düşmeyen cümle bu... Bayram sabahı sokaklar hareketli, camiler dolu. Namaz vaktinden bir saat öncesinde camiler avlulara taşmış halde. Başçarşı'nın orta yerinde Gazi Hüsrev Bey Camii Boşnakların nabzının attığı yer. Karşısındaki vakıf medresesiyle bu çarşıya ruh üflüyor sanki. Medreseden camiye, camiden medreseye bakmak bir ziyafet; görsel ve ruhani bir ziyafet. Bayram hutbesinde Reisül Ülema Mustafa Ceriç kürsüde. Karşısındaki cemaatinin içinde, en önde diz çökmüş oturan Bakir İzzetbegoviç de var; Boşnakların mili kahramanı Aliya İzzetbegoviç'in oğlu ve mevcut cumhurbaşkanı... Arefe gününü hatırlıyorum; Başçarşı'nın biraz yukarısında bir şehitlik... Binlerce şehit ve ortalarına aldıkları 'bilge kral, Aliya'. Gün batıyor, şehitlik ağarıyor; beyaz baştaşları aydınlatıyor ortalığı. Ve Aliya'ya okunan Yasin'e karışıyor ezan sesleri. Yamaçlardan, tepelerden, dört bir yandan yükselip, şehre dağılıyor... Bosna'da geçmiş geleceğe karışıyor. Reisül Ulema Ceriç'in hutbesinde Arapça ve Boşnakçanın yanına serpiştirilmiş Türkçe ifadelerle kendime, Saraybosna'da bayram sabahına dönüyorum. Boşnaklar bayramı hakikaten ciddiye alıyorlar. Herkes şık, tertemiz; bayramlıklar giyilmiş. Bunu daha sonra Başçarşı'yı gezerken de anlıyoruz. Dükkânların çok büyük bir kısmı kapalı. Çünkü bayram; bayramda çalışmak değil, bayramlaşmayı tercih ediyor Saraybosnalılar. Bayram şerif hayırlı olsun dediğinizde 'Allah razı olsun' cevabını alıyorsunuz. Ayrılırken 'Allah'a emanet' sözü dökülüyor dillerinden. Aslında emanet onlarda; Osmanlı'nın mirasını, çokkültürlülük mirasını onlar taşıyor. Bu mirası aldıkları geçmişle de hiçbir sorunları yok... Burada Kemalist bir 'devrim' yaşanmadığı için tarihle de, gelenekle de barışıklar. Bayram olur da 'Kimse Yok mu?' olmaz mı? Türkiye'nin dünyaya ulaşan bu vicdanlı eli Bosna'ya da uzanıyor. Bu soru sorulmadan 'biz varız'larını duyuyoruz. Yöneticileri ve binlerce gönüllüsüyle bayramda 4 bin aileye kurban eti ve hediyeler dağıtıyor. Hediye ulaştırılan aileler sadece Boşnaklar değil; Sırp ve Hırvatların da kapılarını çalıyorlar. Düzenledikleri bayramlaşmayla yüzlerce Türk'ü ve Boşnak'ı bir araya getiriyor. En ilginç ve hatırlanası etkinliği ise Başçarşı'da neredeyse tüm gün süren 'bayram kavurması' dağıtması. Sokakta kurulan bir şölene dönüyor Kurban Bayramı... Türkiye sivil toplumunun öncü birlikleri, 'akıncılar'ı kuşkusuz 'Türk okulları'. Bosna'da toplam sekiz orta dereceli okul ve bir üniversite, Uluslararası Burç Üniversitesi kurulmuş. Okul çalışmalarının savaş henüz devam ederken başladığını duyduğunuzda şaşırmıyorsunuz eğer bu insanları tanıyorsanız. TİKA da inanılmaz işler yapmış; okullar, köprüler, camiler, hastaneler, öğrenci bursları, tarım projeleri... Türkiye'den özel sektör yatırımlarının azlığı herkesin şikâyetçi olduğu konu. Oysa turizmden enerjiye yatırım yapılacak alan çok. Bosna'da bayram, Mostar'da hüzün yok artık... Mostar, Neretva nehrinin üzerinde Mimar Sinan'ın zarif bir gerdanlık gibi taktığı köprüsüyle büyülü ve buğulu bir güzellik; 17 yıl önce barbarların saldırdığı bir medeniyet abidesi... Ve şimdi yine ayakta. Köprünün girişinde Bosna ve Türk bayrakları yan yana... Türkiye'nin katkısının olduğu neredeyse her noktada manzara bu... Mostar yakınlarındaki Sarı Saltuk (Blagay) Tekkesi bu topraklara 'bayram'ın kimlerden yadigâr olduğunu hatırlatıyor. 'Buna nehri'nin gözüne, devasa kayaların altına kurulmuş bir tekke. Akıl almaz, tasviri imkânsız bir mekân... Hayatın sadece kıyısına tutunmakla yetinen ama hikmetinin merkezine göz diken dervişlerin mekânı... Bosna'da bayram huzur verici. Bosnalıların da huzuru daim olur inşallah...