Sevgili okuyucular, dün 12 Mart Muhtırası’nın 40. yıldönümü idi. Bu pazar sohbetinde size 12 Mart Darbesi’nden bahsedeceğim. 12 Mart 1971 tarihinde, Genelkurmay Başkanı ve kuvvet komutanları, zamanın Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay’a bir muhtıra vererek iktidardaki Demirel Hükümeti’ni istifaya zorladılar. Birinci Şapka Harekâtı Efendim, bendeniz o tarihte henüz 25 yaşında, çiçeği burnunda bir Mülkiye mezunuydum ve Devlet Planlama Teşkilatı’nda uzman olarak çalışıyordum. Hiç unutmam, 12 Mart Muhtırası, Ankara Radyosu’nun 13.00 Haber Bülteni’nde halka duyuruldu. Muhtıra’da, bol bol Atatürk’ten söz ediliyor, sonunda da istekleri yapılmazsa, ‘Türk Silahlı Kuvvetleri, kanunların kendisine vermiş olduğu Türkiye Cumhuriyeti’ni korumak ve kollamak görevini yerine getirerek idareyi doğrudan doğruya üzerine almaya kararlıdır’ denilerek sözümona kanunla Anayasa’yı ihlal ediyorlardı. Bu, içi boş, gerekçesi komik, yüzkarası darbe muhtırasını, DPT’deki odamızda, dostum Mehmet Dülger ile birlikte, kızarak, köpürerek ve tiksinerek dinlemiştik. 1960’dan sonra, aradaki başarısız teşebbüsleri bir yana bırakırsak, geçen yaklaşık 10 yılın ardından yeniden askeri müdahale oluyordu. 12 Mart Muhtırası, ne yazık ki emir-komuta zinciri ve askeri hiyerarşi içinde yapılan ilk darbedir. Bu özelliğiyle de 12 Eylül Darbesi’ne örnek teşkil etmiştir. Mehmet Dülger, DP milletvekili rahmetli Bahadır Dülger’in oğluydu. Ben de Hür Düşünce Kulübü münasebetiyle Demirel ile tanışıyordum. Bildiriyi dinleyince, Başbakan Demirel’in muhtıracı komutanları derhal görevinden alması gerektiği kanaatine vardık ve bu görüşümüzü iletmek üzere Demirel’e ulaşmak istedik, ancak buna muvaffak olamadık. Kısa bir müddet sonra da Demirel, ünlü melon şapkasını alarak başbakanlıktan istifa edip Güniz Sokak’taki evine çekildi. Böylece, ‘Birinci Şapka Harekâtı’ gerçekleşmiş ve millet iradesi hüsrana uğramıştı. Sağ gösterip sol vuran darbe Efendim, muhtıracıların Muhtıra’da sözü edilen anarşi ve asayiş bozukluğunun devamında, kendi sorumluluklarını ve beceriksizliklerini görmezlikten gelerek parlamento ve hükümeti suçlamaları ise benzeri 12 Eylül Darbesi’nde de görülen ibret verici bir husustur. Muhtıra’daki iddiaların hiçbiri doğru değildir. Üstelik, 12 Mart Muhtırası ile teşkil edilen 4 hükümet, 3 yıllık 12 Mart Dönemi’nde, muhtıracıların iddialarıyla ilgili tek bir gelişme sağlayabilmiş de değildir. 12 Mart Darbesi’nin perde arkasında, Muhtıra’daki iddialarla hiçbir ilgisi olmayan ve 9 Mart 1971 tarihinde yapılması planlanan Baas benzeri bir sosyalist darbenin önünün kesilmesi vardır. Doğan Avcıoğlu’nun yayınladığı sosyalist Devrim Dergisi etrafında toplanan ‘Milli Demokratik Devrimciler’, günümüzde de olduğu gibi ordu içindeki ‘ulusalcı’ subayları kullanarak darbe hazırlığına girişmişlerdi. Nitekim, Devrim’in genel yayın yönetmeni Hasan Cemal yazdığı kitaplarda, askerlerle birlikte bir darbe yapmak istediklerini anlatmıştır. Lakin, Milli Demokratik Devrimcilerin arasına sızmış olan MİT görevlisi Mahir Kaynak’ın darbe hazırlığını ifşa etmesi sonucunda, 9 Martçı MDD’ler Baasçı sosyalist darbelerini gerçekleştiremediler. Zamanın MİT Müsteşarı Fuat Doğu Paşa, 9 Mart Darbe Teşebbüsü’nü Başbakan Demirel’e haber vermiş ve gereğini yapmasını istemiştir. Demirel de ‘gereğini’ yapar ve şapkasını alıp gider. Türkiye’nin ilk ve tek sosyalist hükümeti Efendim, 12 Mart, sola karşı yapılmış bir darbe gibi anlatılır. Bu görüşte olanlar, sıkıyönetim mahkemelerinde solcuların daha fazla baskı gördüğünü ve Deniz Gezmiş ile arkadaşlarının idamlarını ileri sürerler. Şurası muhakkaktır ki, sol darbeye mani olmak için yapılan 12 Mart Darbesi’nin esas hedefi, merkez-sağ ve milliyetçi muhafazakâr Demirel Hükümeti olmuştur. 12 Mart’ın temelindeki asıl çelişki ise solcu teröre ve müdahaleye karşı yapıldığı söylenmesine rağmen, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde ilk defa sosyalist görüşteki ‘Onbirler Hükümeti’ni iktidara getirmesidir. Onbirler Hükümeti döneminde ilk icraat olarak DPT Müsteşarı, müsteşarımız Turgut Özal görevinden alınmıştı. Daha sonra atanan Memduh Aytür döneminde, Başbakan Yardımcısı Attila Karaosmanoğlu’nun talimatıyla solcu olmayan bütün uzmanlar tarumar edilence, ben de yönetime karşı Plan-Der ve Plan-Sen’i kurarak mücadele etmiştim. *** 12 Mart 1971, milletimizin ve demokrasimizin tarihinde kara bir gündür. Bir daha tekrarlanmamasını diliyorum.