Mısır'daki siyasi gelişmeler birçok beklenmeyen olaya da yol açıyor.
Geçen cumartesi El Ariş yakınlarındaki doğalgaz hattında meydana gelen
patlama ve
yangın buna bir örnek sayılır.
Hattaki kompresör ya da
ölçüm istasyonunda meydana geldiği bildirilen bu patlamanın bir
sabotajın sonucu olduğu hemen hemen kesin sayılır. Mısır gaz şirketi her ne kadar patlamanın gaz sızıntısı olduğunu söylese de mahalli yetkililer patlamanın sabotaj olduğundan eminler. Bu yetkililer sabotajdan '
yabancı unsurların' sorumlu olduğunu belirtiyorlar.
Patlama Mısır'ın
Ürdün,
Suriye,
Lübnan ve
İsrail'e ulaşan Arap Gaz Hattı denen uzun hatlar şebekesinin Ürdün bölümünü etkilemiş, bu hattı şimdilik devre dışı bırakmış bulunuyor. Esasen Arap Gaz Hattı'nda 5 alt hat bulunuyor. Bunlar, El Ariş-Akabe, Akabe-El Rahap, El Rahap-
Humus, Humus-Trablusşam ve El Ariş-Aşkelon hatları. Bu hatlara ilaveten ileride Suriye'den bizim
Gaziantep-Kilis'e uzanacak yeni hat da planlanıyor. Bu hatla Mısır Hattı gazı muhtemelen
Nabucco hattı ile birleşecek ve böylece Mısır gazı Avrupa'ya kadar da uzanmış olacak. Bu bakımdan bu Mısır hattı bizim için de büyük önem taşıyor.
Hattın bugünlerde çok konuşulan ve muhtemelen sabotajcıların esas hedefi olan İsrail hattına gelince; Ariş-Aşkelon Hattı diye bilinen bu hat 100 kilometre uzunluğunda bir denizaltı hattı. Arap Gaz Hattı'nın resmi olarak bir parçası olmamakla birlikte hat aynı hattan çıkan bir kol durumunda. Hat, bir İsrail konsorsiyumu ile Mısır Genel
Petrol Şirketi tarafından ortaklaşa inşa edilen ve işletilen önemli bir hat. Özel şirketler tarafından
anlaşması 2005 yılında yapılan hat, 2008'in mayısında İsrail'e ilk gazı sevk ederek faal hale geçmiş bulunuyor.
Taraflar arasında varılan anlaşmaya göre, hat ilk önceleri 1,7 milyar metreküp gazı 15 yıl süreyle açıklanmayan bir sabit fiyatla İsrail'e sağlayacaktı. Sonraları miktar mutabakatla artırıldı ve 2,1 milyar metreküpe yükseltildi. Hattın toplam fiziki kapasitesi yıllık 9 milyar metreküp civarında bulunuyor. 2010 yılı itibarıyla hattın İsrail'in toplam gaz ihtiyacının yaklaşık yarısını karşıladığı, bunun da büyük bölümünün İsrail'in elektrik üretiminde kullanıldığı söyleniyor. Ayrıca, anlaşmaya göre, miktarın yılda 7,5 milyar metreküpe kadar yükseltilmesi de öngörülüyordu.
Hat, Mısır'da yıllardır büyük bir
tartışma konusu. Hatta karşı çıkanlar konuyu
mahkemelere de taşımış, anlaşmanın iptali için
dava da açmışlardı. Mahalli mahkeme
iptal kararı almış; ancak Yüksek İdari Mahkeme iptal kararını reddetmiş, sonuçta anlaşma yürürlükte kalmaya devam etmişti; ancak buna rağmen hat karşıtlığı halen güçlü bir durumda.
Teknik, tarihi ve
ekonomik özelliklerini kısaca verdiğim El Ariş-Aşkelon Hattı halen Mısırlı yetkililer tarafından ihtiyaten kapatılmış bulunuyor. Bu yüzden de İsrail'e Mısır gazı gitmiyor. Bunun da en az bir hafta ya da daha fazla bir süre böyle kalacağı anlaşılıyor; zira hattı etkileyen başka bölümlerin soğutulması ve yeniden
kontrol gerekiyor.
İsrail bu durumdan şüphesiz çok rahatsız olmuş bulunuyor. Her ne kadar yetkililer 'Bizim başka alternatiflerimiz var' deseler de bu beklenmeyen durum hiç de hoşlarına gitmiyor. Alternatifleri olduğu elbette doğru. Nitekim, şimdiden bunları devreye sokmak için hazırlıklara başlamış bulunuyorlar. Bunlar da gaz yerine mazot ya da kömür kullanmak, gerekirse başka kaynaklardan gaz sağlamaya çalışmak olarak ifade edilebilir. Nitekim, bu çerçevede, İsrail ilk elde mahalli gaz şirketi Tethys Sea şirketinin Aşkelon Limanı açıklarındaki gaz
rezervlerinden faydalanmayı, orta vadede de bir süre önce
Akdeniz'de keşfedilen Tamar gaz sahasını devreye sokmayı planlıyor. Tamar bilindiği gibi ihtilaflı bir konu. Lübnan bu sahanın kendi kıta sahanlığında olduğunu, İsrail'in bunu işletmesinin milletlerarası hukuka aykırı olduğunu söylüyor. Tamar 8 trilyon metreküp gaz olduğu söylenen muazzam bir gaz sahası. Buna ilaveten Noble Energy adlı
Amerikan şirketi geçen aralıkta Leviathan adını verdiği bir başka Akdeniz sahasında 16 trilyonluk rezerv tespit ettiğini açıklamıştı.
İsrail işte bu sahaları bir an önce devreye sokarak gaz bağımlılığından kurtulup gaz ihracatçısı olmayı hedefliyor. Bu ne zaman olur, Mısır gazından vazgeçer mi, Mısır'daki muhtemel yeni
yönetim konuya nasıl bakar, bilinmez elbette.
Mısır'daki
halk hareketinin ve olayların pek bilinmeyen geçici sonuçlarından birisi de Mısır gazı ile İsrail arasındaki ilişkinin yeni mahiyeti, bunun yansımaları ve geleceği olacak bize göre.