TÜrkiye ekonomik krizle boğuşurken sıcak paraya ihtiyacı her geçen gün artan Cumhurbaşkanı Erdoğan, rotayı uzunca bir süredir Körfez ülkelerine çevirdi. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Suudi Arabistan, Katar, Bahreyn, Umman gibi ülkelerle ‘işbirliği’ anlaşmaları imzalayan Erdoğan, bu ülkelere kapitülasyonları aratmayacak ayrıcalıklar tanıdı.
BirGün gazetesinin haberine göre, Teşvik anlaşmalarıyla sınırlı kalmayan bu yakınlaşma turizmden futbola pek çok alana yayıldı. İktidarın ülkeyi içine sürüklediği rota, toplumsal fay hatlarında ise gerilimler yarattı. Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’ta oynanması planlanan Galatasaray-Fenerbahçe Süper Kupa Finali’nde ‘Atatürk ambargosu’na ilişkin yaşanan kriz bu gerilimlerin bir tür yansıması oldu.
NE İSTEDİLERSE VERMİŞLER
Erdoğan’ın Körfez ülkelerine yönelik son imtiyazı BAE’ye yönelik gerçekleşti. Temmuz ayında BAE ziyaretinde imzalanan işbirliği anlaşmalarından bir tanesi TBMM Dışişleri Komisyonu’na gönderildi. Enerji ve Doğal Kaynaklar Alanında Stratejik Ortaklık Çerçeve Anlaşması” isimli söz konusu anlaşma, BAE’li şirketlerin Türkiye’de nükleer, rüzgar, güneş alanlarında 28 bin 500 MW büyüklüğünde yatırım yapmasını öngörüyor. Anlaşmada öngörülen projelerin tamamının hayata geçirilmesi halinde 18 milyar dolara yakın yatırım yapılması gerekiyor.
CHP Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığından Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı ve Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz, sosyal medya hesabından bu anlaşmanın ayrıntılarını paylaşarak ‘BAE'ye ayrıcalıklı bir şekilde enerji tesisleri kurma hakkı’ verildiğine dikkat çekti. Buna göre, anlaşmaya konu sahalarda BAE’li şirketlere rakip çıkmayacak, uyuşmazlıklar ‘dostane’ yolla çözülecek ve ÇED sürecinde ‘kolaylık’ sağlanacak.
Buna göre, anlaşmada “Türk tarafı ve yetkili makamı BAE tarafı ve tayin edilmiş kuruluşları dışında herhangi bir yatırımcı ile söz konusu proje için belirlenen sahalar üzerinde herhangi bir projenin geliştirilmesi için doğrudan veya dolaylı olarak müzakere etmeyecek ve anlaşma yapmayacak veya söz konusu sahanın rakip bir proje için kullanılmasına izin vermeyecektir.” ifadeleri yer alıyor.
GİZLİLİK ÜST DÜZEYDE
Anlaşmada aynı zamanda Türk tarafının çevresel etki değerlendirme (ÇED) sürecinin alınmasına kolaylık ve destek sağlayacağı açık bir şekilde yazıyor. BAE’yle yapılan anlaşmada ‘uyuşmazlık’ durumunun çözümü ise mahkeme yoluyla değil, ‘dostane’ bir şekilde yapılması öngörülüyor.
Yavuzyılmaz anlaşmanın ayrıntılarını paylaşarak şu şekilde tepki gösterdi: “AK Partili Enerji Bakanı’nın imzaladığı Birleşik Arap Emirlikleri’ne Türkiye’de ayrıcalıklı bir şekilde enerji tesisleri kurma hakkı veren anlaşmada; İhale yok. Rekabet yok. Uyuşmazlıklar durumunda mahkeme yok. Gizlilik üst düzeyde!”
BAE’ye sunulan ayrıcalıklar bununla da sınırlı kalmadı. İhaledeki usulsüzlükler nedeniyle satışı daha önce durdurulan İzmir Alsancak Limanı 2021 yılında Abu Dhabi Port tarafından satın alındığı iddiaları gündeme gelmişti. Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdülkadir Uraloğlu da satışın gerçekleşeceğini ifade etmişti. Ayrıca BAE menşeli tarım ve sanayi ürünlerine vergi istisnası getirilmesi geçtiğimiz ağustos ayında Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
***
KÖRFEZ’E TANINAN AYRICALIKLAR
Körfez ülkelerine son dönem tanınan kimi ayrıcalıklar ise şöyle:
Suudi Arabistan: Erdoğan’ın teslim etmeyi başta şiddetle karşı çıktığı Cemal Kaşıkçı cinayetinin Suudilere devredilmesiyle iki ülke arasında yakınlaşma ivme kazandı. Son olarak Suudi Arabistan ile Türkiye arasında, doğrudan yatırımların teşviki alanında iş birliği için imzalanan mutabakat zaptı onaylandı. Enformasyon Bakanı Selman bin Yusuf el-Duseri, toplantıda Suudi Arabistan ile Türkiye arasında daha önce imzalanmış olan doğrudan yatırımların teşvikine ilişkin işbirliği mutabakat zaptının onaylandığını duyurdu.
14 Mayıs seçimlerinden bu yana Suudi Arabistan’la yapılan bazı anlaşmalar şöyle:
• Doğrudan Yatırımın Teşvik Edilmesi Alanında İşbirliğine İlişkin Mutabakat Zaptı
• İletişim Alanında İşbirliğine İlişkin Mutabakat Zaptı
• Milli Savunma Bakanlığı ile Suudi Arabistan Krallığı Savunma Bakanlığı Arasında İşbirliğine İlişkin Uygulama Planı
• İki ülkenin enerji bakanlıkları arasında Enerji Alanında Mutabakat Zaptı
• Suudi Arabistan Savunma Bakanlığı ile Baykar Arasında İşbirliği Sözleşmesi
Ayrıca Körfez ülkelerindeki emlakçılarda Kanal İstanbul arazilerinin ilanları günlerce yayımlanmıştı. Kuveyt, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden üç büyük şirketin de Kanal İstanbul güzergâhında en büyük arazilere sahip en büyük arazilere sahip olduğu ortaya çıkmıştı. Katar Emirinin annesi de bu projenin etrafındaki arazilere yatırım yapmıştı.
Katar: Sakarya Arifiye’de bulunan Tank Palet Fabrikası’nın 25 yıl boyunca işletim hakkının Katarlılara verildiği ortaya çıkmıştı. Erdoğan 2020 yılında Katar’ın fabrika üzerinde yüzde 49’luk hakkı olduğunu, sermaye noktasında takviye yapıldığını söylemişti. Ayrıca Katar ile yapılan anlaşmaya göre tahıl ürünlerine de vergi muafiyeti getirildi.
***
SABOTAJ YAPANI AÇIKLAYIN
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Riyad’daki Süper Kupa mücadelesinin iptaline ilişkin Arabistan’a sahip çıkmasına CHP’den tepki geldi. CHP Genel Başkan Yardımcısı Burhanettin Bulut, Erdoğan’ın, Süper Kupa maçında yaşanan protokol krizinin "Türkiye’nin çıkarlarına yönelik çok açık bir sabotaj girişimi" olduğuna yönelik sözlerini Meclis gündemine taşıdı.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz’ın yanıtlaması istemiyle TBMM Başkanlığına soru önergesi veren Bulut, Türkiye Futbol Federasyonu’nun, Cumhuriyetin 100. yılında Fenerbahçe ile Galatasaray arasındaki Süper Kupa Finali’nin, Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’da oynanması kararı aldığını hatırlattı.
Bulut, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz’a şu soruları yöneltti:
• Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sözünü ettiği ‘Türkiye’nin çıkarlarına yönelik’ sabotajı yapan kimdir?
• Erdoğan, sabotajı yapanı açıklamaktan neden imtina etmektedir?
• Milli değerlerimizi pazarlık konusu yapma cüretinde bulunan Suudi Arabistan’ın yaşanan krizde hiçbir sorumluluğu yok mudur?
• Suudi Arabistan’a toz kondurulmamasının nedeni Riyad’la yapılan ticari anlaşmalar mıdır?
• Saudi Media Company ile yapılan sözleşmede, maçın oynanmamasından kaynaklı herhangi bir maddi tazminat maddesi var mıdır? Bu tazminat ne kadardır ve kim tarafından ödenecektir?
• Süper Kupa Finali’nin toplam maliyeti ne olmuştur?
