SİİRT (A.A) - Ayhan Mergen/Zekeriye Güneş - Tiftikten üretilen
Siirte özgü el sanatı olan battaniye, fabrikasyon battaniyeler karşısında
teknolojik destekle ayakta kalmaya çalışıyor.
Bir zamanlar sayıları 300e ulaşan dokuma tezgahından oluşan bir çarşının
yer aldığı ancak fabrikasyon üretime yenik düşerek zamanla tezgah sayısının 50ye
düştüğü Siirtte, bu el sanatı, eski görkemli günlerine kavuşması için Siirt
Üniversitesi El Sanatları Geliştirme Merkezinde teknolojiyle buluşturuldu.
Bugüne kadar Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve Fatih Sultan Mehmet gibi devlet
adamlarının resimlerinin dokunduğu Siirt battaniyelerine, artık özgünlüğünden
ödün vermeden ve bilgisayar çizimleriyle desteklenerek temel sanat eğitimi alan
ustalarca daha kolay işlenecek. Devlet büyüklerinin yanı sıra, çizgi film
kahramanları, istenilen resim, figür, amblem ve yazılar dokunabilir hale
gelirken, kimi çiftler de battaniye üzerine yazdırdıkları cümlelerle sevgilerini
kalıcı hale getirebiliyor.
Siirt Üniversitesi El Sanatları Geliştirme Merkezi Müdürü Muhammed Keskin,
AA muhabirine yaptığı açıklamada, üretimine başladıkları Siirt battaniyesinin
dokunmasında özgün yapısından ayrılmadan bilgisayar çizimlerinden
yararlandıklarını belirterek, bu sayede birçok resim ve figürü battaniyelere
dokumaya başladıklarını söyledi.
-Battaniye dokuyanlara temel sanat eğitimi-
Keskin, daha önce tez konusu olarak araştırdıkları yaklaşık 200-300 yıllık
geçmişe sahip bir dokuma olan Siirt battaniyesinin, Siirt tiftik keçisinin
tiftiğinin özelliklerini taşıyan son derece dayanıklı bir ürün olduğunu
vurgulayarak, şöyle dedi:
Araştırmalarımızda, ömrü yaklaşık 100 yıl olan son derece dayanıklı, bu
ile özgü battaniyenin üretiminde kullanılan tiftiğin Türkiyenin başka yerinde
bulunmadığını, merkez olarak üretimde ekonomik kaygı gütmesek de bu üretimi hem
el sanatını yaşatmak hem de ticari amaçla yapanların bu kaygıyı taşıdığını
gördük. Ayrıca suni elyaf gibi katkı kullanılmadan yapılan üretimde maliyet
yükseliyor. Bir de battaniyeciliğin güncellenemediğini tespit ettik. Fon, desen,
yazı, grafikler ve çeşitli tasarımlar battaniyeye aktarılarak fabrikasyon üretime
yenik düşmemek gerekiyor. Battaniye üzerine dokunan yazılar doğru yazılmalı,
yazım kurallarına uyulmalıydı. Bu kapsamda merkeze, piyasada daha önce halı
dokuyanlar arasından sınavla belirleyerek aldığımız elemanlara temel sanat
eğitimi adı altında yazıyı, yazı ölçü birimlerini, zemin yazı ilişkilerini,
rengi, dokuyu, biçimi ve fonu oluşturmayı öğrettik. Herhangi bir katkı maddesi ya
da yapay bir renk kullanmaksızın yüzde 100 orijinaline ve geleneğine bağlı
kalarak ürün elde etmeye başladık. İlk olarak yazı ile başladık, sonrasında bunu
grafik, amblem, antet, logo ve benzeri siyah beyaz kontrast renklere dayalı
çalışmalar izledi.
-TSE standartlarına uygun üretim-
Keskin, geliştirdikleri yıkama yöntemi ile tiftiğin kokmasının önüne
geçtiklerini ve TSE standartlarına uygun üretim yaptıklarını da belirtti.
Zaman zaman sipariş üzerine battaniyelere farklı desenleri 8 rengi
kullanarak işlediklerini anlatan Keskin, çocuklar için üretilen battaniyelere
çizgi film kahramanlarını, ayrıca hediyelik battaniyelere istenilen kişinin
fotoğrafını dokuyabildiklerini ifade ederek, Zaman zaman kendisinin veya
sevdikleri kişinin fotoğrafını getirerek halıya işlenmesini isteyen vatandaşlar
olabiliyor. Bu tür siparişlerde photoshop ile çalışma yaparak, 8 orijinal tiftik
rengini aşmadan bu fotoğrafları battaniyeye dokuyabiliyoruz. Orijinal renklerimiz
siyah, beyaz, kahverengi ve bej gibi renkler. Photoshop ile taranan resimlerin
bilgisayar çıktısı ile büyütülmesi halının dokunmasına kolaylık sağlıyor diye
konuştu.
-Siirt Battaniyesi yeniden ilgi görecek-
Battaniyeciler Odası Başkanı Emrullah Alagaşlı, Siirt Battaniyesinin eksi
30 derece soğukta bile koruma özelliği bulunduğunu anlatarak, ekonomik ömrünün de
çok uzun olduğunu, 1930 yılında Siirtte dokunarak Atatürke armağan edilen bir
battaniyenin halen Gazi Köşkünde Atatürkün yatağını süslediğini belirtti.
Alagaşlı, Siirt battaniyesinin, tiftiğin kirmenlerle ince ip haline
getirilmesinin ardından tahta tezgahlarda gerili iki sıra pamuk ipinin arasından
mekikler aracılığıyla geçirilerek dokunduğunu anlattı.
Siirt battaniyeciliğinin son yıllarda teknolojinin gelişmesi ile seri üretim
yapan fabrika üretimi battaniyeler karşısında oldukça gerilediğini belirten
Alagaşlı, Geçmişte Siirtte 300 battaniye dokuma tezgahı var ve yalnızca
battaniyecilerin yer aldığı bir çarşı bulunuyorken, tezgah sayısı günümüzde 50ye
kadar düştü. Bir zamanlar Siirtte bacasız fabrika olan ancak son yıllarda
gerileyen battaniyeciliğin bilgisayar çizimleri ile tekrar atağa kalkacağına
inanıyoruz dedi.
Merkezde aldıkları temel sanat eğitimi ile bilgisayar destekli olarak
battaniye dokuyan ustalar ise, teknolojinin kullanılması sayesinde daha çeşitli
desenlerle renklenen battaniyeciliğin Siirtte yeniden ilgi görmeye başladığını
belirttiler.
Yayıncı: İrfan Cemiloğlu