BURSA (A.A) - Halil İbrahim Başer - Her yıl Bursanın kurtuluş
törenlerinin yapıldığı Osman Gazi ve Orhan Gazi türbelerinin yanında bulunan
Şehitler Anıtının; bazı simgeleri, kitabesinde yer alan ifadeler ile bulunduğu
yer, tartışma konusu oluyor.
Özellikle, Bursanın 11 Eylül 1992de Yunanların işgalinden kurtuluşu
sırasında şehit olan 14 asker için dikildiği belirtilen anıtın kitabesinde yer
alan ve İstiklal mücadelesinin, Yunanlara değil de Osmanlıya karşı yapıldığı
anlamına gelebilecek ibareler, eleştiriliyor.
Uludağ Üniversitesi (UÜ) İlahiyat Fakültesi İslam Tarihi Anabilim Dalı
öğretim üyesi Prof. Dr. Mefail Hızlı, anıtla ilgili bir rapor hazırlayarak Bursa
Valiliği, Büyükşehir Belediyesi ve diğer ilgili kurumlara sundu.
Raporunda, söz konusu askerlerin, Hacivat Köprüsünün bulunduğu yerde şehit
düştüklerini vurgulayan Hızlı, Bu nedenle anıtın, Osman Gazi Türbesinin önünde
değil Hacivat Köprüsü mevkisinde yer almasının daha mantıklı olduğu görüşünü
bildirdi.
Raporu ve diğer resmi yazışmaları değerlendiren valilik ve belediye, anıtla
ilgili geniş çaplı bir çalışma başlattı.
-Türbeyi gölgeleyebilecek şekilde...-
Prof. Dr. Hızlı, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Tophane semtindeki Osman
Gazi ve Orhan Gazi türbelerinin yanında bulunan anıt için toplumda birtakım
tartışmaların yaşandığını anımsattı.
Anıtın hem bulunduğu yer, hem de kitabesindeki ifadeler nedeniyle bazı
sorunların ve tartışmalı konuların gündemde olduğunu vurgulayan Hızlı, Anıtın
bulunduğu yer, Osman Gazi türbesinin 5 metre yakınında. Bunun neden buraya
konulduğuyla ilgili çeşitli tartışmalar var. Burada kabirleri bulunan 12, bazı
rivayetlere göre de 14 kişinin şehit olduğu yer, burası değil. Onlar Hacivat
Köprüsünün bulunduğu yerde şehit düşmüş. Bu nedenle anıtın orada olması daha
mantıklı. Anıt buraya acele, düşünülmeden konulmuş gibi duruyor. Ancak Osman Gazi
türbesinin yanı başında ve adeta onu gölgeleyebilecek şekilde konulmasının çok da
mantıklı bir açıklaması yok diye konuştu.
-Hilali delen ok figürü-
Dört kademeden oluşan anıtın tek bir mermer bloktan müteşekkil üçüncü
kademesinin dört tarafında, kimi uzmanların okla delinmiş hilal olarak
nitelendirdiği motifin yer aldığına dikkat çeken Hızlı, şöyle devam etti:
Bununla ilgili pek çok olumsuz yorum yapılabilir ve yapılıyor da. Ancak
ben daha çok kitabedeki yoruma açık olmayan ibarelere geçmek istiyorum. Kitabede
yazılanlara baktığımız zaman, Osmanlıları yani ecdadımızı rencide edici, onlara
saygısızlığa yönelik ifadelerin yer aldığı fark ediliyor. Çünkü bilinene göre bu
anıt buraya Yunanlardan Bursanın geri alınması nedeniyle konuldu. Ancak buna
rağmen kitabede Bursaya ve Osman Gazi türbesine her türlü çirkinliği reva gören
işgalci Yunanlardan söz edilmemesi gerçekten dikkat çekici. Kitabede yazanlar bir
çelişkiler yumağı. Mesela Hükümet-i Cumhuriyemiz ifadesi... Kitabede Yunan
işgali tarihi olan 11 Eylül 1922 yazısını görüyoruz. Ancak Cumhuriyet bu tarihten
tam 13 ay sonra, 29 Ekim 1923de ilan edildi. Demek ki Cumhuriyet kavramının
kitabede yer alması bir çelişkidir. Bununla bu anıtın Cumhuriyetin ilk
yıllarında buraya konulduğu anlaşılıyor.
-Sanki buradaki askerler Osmanlı ile savaşmış gibi-
Anıtın kitabesindeki ibarelerin daha önemli problem oluşturduğunu dile
getiren Hızlı, şunları kaydetti:
Kitabe ne kadar dikkatli yazılmış olursa olsun, Osmanlıya karşı
saygısızlık içeren ifadeler çok net bir şekilde görülüyor. Biz çünkü Bursayı
Osmanlılardan değil, Yunanların işgalinden kurtardık. Biz Osmanlı ile değil
Yunanlarla mücadele ettik. Ancak buradaki ifadelere göre Biz Bursayı ikinci
defa fethettik. Kimden- Osmanlılardan fethettik anlamına gelen ifadeler var.
Bu son derece rahatsız edici, incitici ve hatta Osmanlılara saygısızlık içeren
bir ifade olarak dikkat çekiyor. Kitabede yazanlara göre, buradaki savaşın
ardından Bursa ikinci defa fethedildi ve sonucunda da Osmanlı yıkılarak,
Cumhuriyet kuruldu. Sanki buradaki askerler Osmanlı ile savaşmış gibi. Bunu kabul
etmek mümkün değil. Bir de bu ifadelerin Osman Gazinin kabrine birkaç metre
uzaklıkta olması kahredici. Şehit olanların ve Milli Mücadeleyi verenlerin
tamamının Osmanlı tebaasına mensup olması da başlı başına bir çelişki.
Kitabedeki, Burada yatan askerlerin şehid düştükleri muharebe öyle muazzam
bir zaferle nihayet bulmuştur ki neticesinde Bursa ikinci defa fethedilmiş ve
kadim Osmanlı hükümeti nihayet bularak yerine Hükümet-i Cumhuriyemiz teessüs
etmiştir ibaresine işaret eden Hızlı, Bu söze göre sanki buradaki askerler
Yunanlarla değil, Osmanlı ile savaşmış gibi bir anlam çıkıyor dedi.
Önceki yıllarda da kitabede yer alan ifadelerle ilgili eleştirilerin
yapıldığına dikkat çeken Hızlı, Edebiyatımızın dev isimlerinden biri olan
merhum Mehmet Kaplan 1960lı yılların sonunda kentimizi gezmiş ve düşüncelerini
Bursada kısa bir gezinti başlığıyla Hisar dergisinin Aralık 1969daki
sayısında yayımlamıştı. O da aynı bizim gibi, söz konusu ifadelerin Osmanlıya
saygısızlık içerdiğine dikkat çekmiş. Artık bundan sonra yetkililerin bu alanın
iade-i itibarını yapma zamanı gelmiştir ifadelerini kullandı.
-Şehitler Anıtı-
Anıt, dört kademeden meydana geliyor. Kaide, iki farklı mermer blokun üst
üste konulmasıyla oluşturulmuş.
İlkine göre daha dar olan ikinci kademede ise Osmanlıca kitabe bulunuyor.
Hemen altında, kaidenin ikinci bölümünde, kitabenin Türkçesinin bulunduğu küçük
levha yer alıyor. Bu levhada, imla hatalarının da bulunduğu şu ibare dikkat
çekiyor: Burada yatan askerlerin şehid düştükleri muharebe öyle muazzam bir
zaferle nihayet bulmuşturki neticesinde Bursa ikinci defa feth edilmiş ve kadim
Osmanlı hükümeti nihayet bularak yerine Hükümet-i Cumhuriyemiz teessüs etmiştir.
Bu şehidler bu eserlerin Abide-i mefharetidir. Mukaddes ruhlarına fatiha. 19
Muharrem 1341 / 11 Eylül 1338 ( 1922).
Daha dar olan ve tek mermer bloktan oluşan üçüncü kademenin dört tarafında
ise kimi uzmanların okla delinmiş hilal olarak nitelendirdiği motif yer
alıyor.
Son kademede ise iri bir mermi göğe doğru uzanıyor.
Bursa Valiliğinin Hisar ve Tophane başlıklı tanıtım kılavuzunda
Şehitler Anıtına ilişkin şu ibareler yer alıyor:Tophane Parkının girişinde
Osman Gazi Türbesinin hemen önünde İstiklal Savaşı Şehitleri adına yapılan anıt
yer almaktadır. Anıtın hemen önünde Bursanın Yunan işgali sırasında hayatını
kaybeden 11 İstiklal şehidi yatmaktadır. Bursanın kurtuluş etkinlikleri her yıl
burada yapılan törenle başlamaktadır.
Yayıncı: Kamuran Akkuş