KAYSERİ (A.A) - Orhan Canbulatel - Kayserinin Ağırnas
beldesindeki eski Bizans kaya yerleşiminde yapılan araştırmada, şarap işliği,
ahır ve kiliselerin yanı sıra çok sayıda güvercinlik ile bu güvercinliklere bağlı
gübre toplama ve depoları mekanları bulundu.
Erciyes Üniversitesi (ERÜ) Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü
tarafından, 2005 yılında 1. Derecede Arkeolojik Sit Alanı ilan edilen ancak
bugüne dek araştırma yapılmayan Ağırnas beldesindeki vadide, Kültür ve Turizm
Bakanlığının izniyle başlatılan çalışmanın ilk etabı sona erdi.
Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Nilay Karakaya başkanlığında
doktora öğrencisi Savaş Maraşlı, yüksek lisans öğrencisi Derya Güneri ile lisans
öğrencisi Kemal Karacadan oluşan ekip, bölgede yaptığı incelemelerde, Bizans
dönemine ait çok sayıda güvercinlik ile güvercin gübrelerinin ve köyde üretilen
tahılın depolandığı ambarlar ile kiliseler tespit etti.
Doç. Dr. Nilay Karakaya, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Koramaz Dağının
batısındaki Ağırnas Vadisinde ve çevresinde, Bizans dönemine ait kaya
yerleşimlerini araştırdıklarını söyledi.
Erciyes Dağının 15 kilometre kuzeydoğusunda bulunan Koramaz Dağının,
İspile köyünden başlayarak Pınarbaşı ilçesindeki Uzunyayla bölgesine kadar uzanan
dağ silsilesinin batısını kapsadığını belirten Karakaya, Küçük Bürüngüz ve
Subaşı köyleri ile Ağırnas Vadisinin kuzey yakasındaki araştırmalar tamamlandı.
Araştırmada, kaya yapıların ayrıntılı olarak tasvirleri yapılarak fotoğrafları
çekilmiş, detaylı ölçüleri alınarak, plan, kesit, cephe çizimleri
gerçekleştirilmiştir dedi.
Karakaya, Subaşı köyünün halk arasında Giyret adı verilen kayalık
mevkisinde 1 kilise, 2 ahır, 1 güvercinlik ile konut, toplantı salonu, mutfak ve
depo olarak kullanılmış olabilecek mekanlar tespit edildiğini vurgulayarak, şöyle
konuştu:
Yerleşimdeki kilise serbest haç plan tipindedir. Yapının zeminindeki
mezarlar buranın bir gömü şapeli olarak inşa edildiğini gösteriyor. Yapının
özellikle örtü sistemi dahil, duvarlarının üst bölümlerindeki sıva izleri,
yapının orijinalde duvar resimleri ile bezeli olduğunu ortaya koyuyor.
Yerleşimdeki sivil ve dini yapıların azlığı, Subaşı köyündeki bu kaya
yerleşiminde az nüfuslu bir Bizans topluluğunun yaşadığını göstermektedir.
Yapıların mimari özellikleri nedeniyle, buradaki yerleşimi 9-10. yüzyıllara
tarihlememizi sağlamaktadır.
-Gübre geçim kaynağıymış-
Küçük Bürüngüz köyünde yapılan araştırmalarda ise sadece bir güvercinlik
bulunduğunu dile getiren Karakaya, bunun Ağırnas Vadisindeki güvercinliklerle
olan ortak mimari özelliklerinin de dikkati çekici olduğunu anlattı.
Doç. Dr. Nilay Karakaya, Ağırnas Vadisinin kuzey yakasında yapılan
çalışmalarda, 2 kilise, 1 şarap işliği, 27 güvercinlik ile bu güvercinliklere
bağlı 27 gübre toplama ve depolama mekanı ile fırın olabileceğini düşündükleri
kaya yapıları tespit ettiklerini belirterek, şu bilgileri verdi:
Yerleşimin en yoğun yapı grubunu oluşturan güvercinliklerin bilimsel
olarak daha önce hiç araştırılmamış olması bu çalışmayı özel kılmaktadır.
Vadideki güvercinliklerin yoğunluğu ve bu yapılara gösterilen özen, bu Bizans
kaya yerleşiminin geçim kaynağı olarak gübrenin ne derece önemli olduğunu ve
burada bilinçli bir şekilde yoğun gübre üretildiğini ortaya koymaktadır. Bizans
kaya yerleşimlerinde, bu denli yoğun güvercinlik içeren başka yerleşime daha
rastlanılmamıştır. Güvercinlikler ortak mimari özelliklere sahiptir. Ayrıca bu
yapıların bölgedeki Türk dönemine ait güvercinliklerle olan ortak mimari
özellikleri de şaşırtıcıdır.
-Güvercinlikler özenle yapılmış-
Genellikle kare planlı olan güvercinliklerin piamidal çatı ve yüksek
kasnaklı kubbe ile örtülü olduğunu ifade eden Karakaya, şöyle dedi:
Bu güvercinliklerin giriş cephesi özenli bir işçilik göstermektedir.
Ayrıca yapıların içindeki kabartma ve kazıma tekniğinde haç motifleri ile
birlikte piramidal çatılardaki dikey ve çapraz eksenlerdeki şeritler bölgeye has
ünik, önemli özelliklerdir. Örtü sistemi dahil yapıların duvarları, güvercin
tünek nişleri, zeminde ise yem ve su tekneleri ile donatılmıştır. Güvercinliklere
bağlı olarak büyük boyutta dikdörtgen ya da düzensiz planlı gübre toplama ve
depolama mekanları vardır. Mekanların zemininde gübre depolama kuyularının daire
biçimli ağızları dikkati çeker. Bazı yapılarda bu mekanlar uzun koridorlarla
daha derinde bulunan depo birimlerine açılır.
Vadinin güney yakasında bulunan önemli buluntulardan biri de kilisedir.
Kilise, doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı ve tek nefli, beşik tonoz
örtülüdür. Yapının kuzeyindeki giriş bölümü (narteks) özenli işçilik gösteren
yuvarlak kemerli güney cephesi, bölgenin önemli yapısıdır. Bu bölümdeki mezar
nişleri, yapının özel bir gömü şapeli olduğunu gösterir.
Karakaya, gelecek yıl araştırmanın Ağırnas Vadisinin güney yakası ile Turan
köyünü de sınır alan bölgenin içinde gerçekleştirileceğini sözlerine ekledi.
Yayıncı: Cemal Coşkun