Bankalardaki döviz tevdiat hesaplarının tutarı 225 milyar Amerikan Doları ile tarihin en yüksek seviyesine tırmanırken bile döviz kurları düşüyor. 

İktisatçıların içinden çıkamadığı bu tablo hakikaten izaha muhtaç! 

TL değer kazandığına ve yabancı para birimleri düşüşe geçtiğine göre Merkez Bankası (TCMB) bu düşüşü döviz alarak fırsata çevirmiş olmalı. 

Dolayısıyla net döviz rezervleri muazzam bir şekilde artmalı. Rakamlar dikkatle incelendiğinde artış bir tarafa TCMB’nin net rezervlerinin altın hariç neredeyse sıfırlandığı görülecektir.  

 

Rakamlara olabildiğince sadeleştirerek anlatmaya çalışacağım. 

İhracatçılardan satın alınan dövizi “reeskont” kaleminde, kamu enerji şirketlerine satılan döviz tutarları ise BOTAŞ kaleminde gösteriliyor. 

TMCB, bankalardan aldığı emanet dövizleri ise “swap” kaleminde yer veriyor. Hazinenin iç ve dış piyasadan aldığı döviz borçları ise NUR rakamına dahil ediliyor. 

Ekseriyeti itibarıyla bu dövizleri bankalar sattığına göre bankalar bu dövizlerin yerine yenisini koymuş olmalı ki döviz açığı artmasın. 

Zaten mevzuata göre bankalar özkaynaklarının ancak yüzde 20’sine kadar açık pozisyonda kalabilir. 

Dananın kuyruğu da burada kopuyor. 2019’un ilk 9 ayında net yabancı sermaye girişi yok denecek kadar az olduğuna göre bankalar bu kadar dövizi kimden aldı?

Devam edelim aynı izden… 

TCMB TL fonlama miktarına bakalım. Merkez Bankası döviz satmışsa, yani piyasaya belli bir fiyattan döviz satarak müdahalede bulunmuşsa buna mukabil TL almış olmalı. 

TCMB dönüp piyasada eksilen TL’yi bankalara geri borç verir. Dolayısıyla TCMB’nin verdiği borç, o miktarda artmalıdır. 

Bu sene eylül sonu itibarıyla TCMB bankalardan 158,3 milyar TL daha fazla alacaklı. 

İhracatçılarla veya kamu enerji şirketlerine verdiği dövizi başta olmak üzere bütün işlemleri her ay düzenli ilan ediyor. 

TCMB’nin döviz alım-satımı yapması halinde bu rakamlar da görülebiliyor. Bütün bu kalemlerde kayda değer bir artış ya da eksilme yok. 

O halde Merkez Bankası net döviz rezervi niye olması gereken tutarın altında? 

Ne de olsa yönetim kurulu başkanlığını Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) lideri ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yaptığı TVF her nevi denetimden muaf!

Hem brüt hem de net döviz rezervi bu yüzden azaldı. Açığı kapatmak için swap (dolar-TL takası) işlemlerine yeniden başlandı. Böylece bankalar ellerindeki dövizi Merkez’e borç  veriyor, buna mukabil TL borç alıyor. 

Eylül sonunda bankalardan 13,2 milyar dolar swap işlemi geçmiş. Bu rakam rezervde görünse de bunlar emanet dövizlerdir.

Zira TCMB’nin swap piyasasından aldığı dövizler gecelik veya haftalık vadeye sahip emanet dövizlerdir. 

Buna rağmen söz konusu dövizi net rezerv kaleminde göstermek en hafif tabirle “piyasayı enayi yerine koymaktır.” 

Swap üzerinden borç alınan 13,2 milyar doları da bu rakama ilave eden TCMB bu hileyle net rezervi 25 milyar dolar yükseltti! 

Ancak bu hesaba göre brüt rezervlerimiz 15 milyar dolar daha fazla olmalı ve 120 milyar dolar mertebesine çıkmalıydı. 

Oysa geçen hafta itibarıyla altın dahil toplam brüt rezerv 105 milyar dolar. Mızrak çuvala sığmıyor tabii...

Emanet dövizler er ya da geç asıl sahiplerine iade edilecek. 

Bu dövizler yerine konulurken kur TCMB’nin dövizleri elden çıkardığı tarihe göre ucuzlamışsa TCMB bu kumardan kârlı çıkar. Aksi halde TCMB’nin kambiyo zararı katlanır. 

Amerikan Merkez Bankası (Fed) ekim toplantısında faizi yüzde 1,50-yüzde 1,75 bandına çekti. İlaveten Fed aylık 60 milyar dolar seviyesinde tahvil alımı da yapacak. 

Dövizin menbaında vanaların bu kadar çok açılması döviz bolluğuna işaret ediyor.   

Hâliyle faiz, kur ve enflasyon Erdoğan’ın bile tahmin etmediği kadar hızlı düşecek. 

Bütün değişkenlerin aynı kaldığını farzettiğimiz senaryonun muhtemel sonuçları İktisatçılar için çok ilginç bir vaka analizi olacak.