Hz. Yusuf Aleyhisselamın bir dostu seferden gelmişti. Hz. Yusuf, ona “Bana ne armağan getirdin?” dedi. O kimse: “Sana getirmek için ne kadar armağan aradıysam hiçbirini beğenmedim, lâyık görmedim. Sende olmayan ne var ki ve senin neye ihtiyacın olabilir ki?  Ancak, senin yüzünden daha güzel hiçbir şey olmadığı için sana bir ayna getirdim. Her zaman güzel yüzünü müşâhede eyleyesin” dedi.

(Hz Mevlana  Celâleddin Rumî)

Cevher ve özü iyi tanı: Hz. Mevlana diyor ki: Bu dünyada biriyle dost oluyorsun ahbaplık ediyorsun. Buna rağmen çirkin bir hareketiyle hemen senin gözünden düşüyor. İşte o zaman onu kaybetmiş oluyorsun. Onun Yusuf gibi olan yüzü kurt hâline geliyor ve sen Yusuf gibi görmüş olduğun dostunu şimdi bir kurt şeklinde görüyorsun, Yüz değişmemiş olmakla beraber, bu ârızî hareketle onu kaybettim…  Sözün kısası; birbirini iyice görmek ve her insanda iğreti olarak bulunan iyi ve kötü sıfatlardan geçerek özüne varmak ve iyiden iyiye görmek lâzımdır. İnsanların birbirlerine verdikleri bu vasıflar, onların aslî vasıfları değildir. 

Bir hikaye anlatmışlardı: Bir adam: “Ben falan kimseyi iyi tanırım, onun bütün sıfatlarını size sayarım.” dedi. Ona “Buyur anlat!” dediler. Adam “O, benim çobanımdı ve iki kara öküzü vardı.” dedi. İşte bunun gibi, halk da: “Falan dostu gördük, onu tanıyoruz” derler. Gerçekten verdikleri her örnek, o adamın, birisini iki siyah öküzü” olmasıyla tarif etmesi hikâyesine benzer. Halbuki bu, o kimsenin alâmeti olamaz ve bu alâmet hiçbir işe yaramaz. İşte bir insanın iyisini, kötüsünü bırakıp, onun şahsiyetinin aslına nüfuz etmek lâzımdır ki, bakalım, o kimsenin nasıl bir cevher ve özü vardır, anlaşılsın. İşte görmek ve bilmek böyle olur.

Nâzım Hikmet’in Mevleviliği: Nâzım’ın yakın dostu Vâlâ Nureddin, “Bu Dünyadan Nazım Geçti”  isimli kitabında özetle şöyle anlatıyor: “Delikanlılık çağına ulaşmış Nazım Hikmet, şöyle bir şiir yazar; 

Şiir bir dergide yayınlanınca, o zaman Konya Valisi şair Nazım Paşa’nın zanneden ahbab ve dostları kendisine sormuşlar. O da “Ben yazmadım. İsmi bana benzeyen birisi yazmıştır” diyor. “Senden başka Mevlevî ve şair kim var ki, yazsın?” diyorlar. Genç Nâzım, dedesine söylenen ve kendisinin verdiği cevabı, Nâzım Hikmet kendi kendine top oynarken bu konuşmaları duyunca: “Benim de ismim, dedemin gibi Mehmet Nâzım… Mevlevî şiirleri yazıyorum. Mecmuaya gönderdim. Basmışlar işte ‘Dergah’dergisinde başka şiirlerim de basıldı.” demiş. Çoğu Mevlevî olan o misafirler kalkıp Nâzım’ın alnından öpmüşler. Dedesi de dayanamamış, torununu kucaklayıp elini öpmüş.

Nâzım’ın 1920’de yani 18 yaşlarında iken yazdığı ve dedesi Nâzım Paşa’ya ithaf  ettiği “Dergâhın Kuyusu”  adlı şiiri şöyledir:

(Şaban Karaköse, Dünyada Mevlanâ Etkisi. Hz. Mevlânâ Tarih Boyunca Dünyada Kimleri Nasıl Etkiledi?)