Yatırım ikliminin olmayışı, siyasi gerginlikler ve belirsizlikler nedeniyle Türkiye’ye gelen doğrudan yabancı yatırım gerilerken, yurtiçi yatırımcı da gitme yolunu seçiyor.
Cumhuriyet'in haberine göre 2000’li yıllara kadar neredeyse yatay bir seyir izleyen yurt içinde doğrudan yatırımlar, 2003’ten sonra dalgalı seyir izlemeye başladı ve Ekim 2017 itibarıyla da yaklaşık 11.2 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Türkiye’den giden doğrudan yatırımlar ise 2002’den itibaren hızla yükselerek Ekim 2017 itibarıyla 2.7 milyar ABD Doları seviyesine ulaştı. Araştırmalara göre Türkiye doğrudan yatırımlar için cazibesini kaybederken, da yurt içindeki yerleşikler yurt dışındaki fırsatları daha yakından takip etmeye başladı.
Merkez Bankası verilerine göre geçen yıl Türkiye’ye 12.1 milyar dolar doğrudan yabancı yatırım gelirken, 2015’te bu oran 17.6 milyar dolar seviyesindeydi. Bu yıl sonunda ise Türkiye’ye gelen yatırım miktarının geçen yılın altında kalacağı tahmin ediliyor.
Doğrudan yatırımların yurt içi hâsılaya (GSYİH) oranına 2006- 2016 dönemi itibarıyla bakıldığında, yurt içine gelen (FDI)/ GSYİH oranı yüzde 3.7’den yüzde 1.5’e düşerken, Yurt dışına giden (ODI)/GSYİH oranı ise yüzde 0.2’den yüzde 0.4’e yükseldi. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı’na (TEPAV) göre Türkiye’nin giden yatırımlarının gelen yatırımlara oranının uzun dönem ortalamasının üzerinde. 2002-2017 döneminde yüzde 21.7 olan ODI/FDI oranı, Ekim 2017’de yüzde 24 seviyesinde oldu.
Cazibesini kaybediyor
TEPAV’ın ‘Türkiye’ye Gelen ve Türkiye’den Giden Doğrudan Yatırımlardaki Gelişmeler/ Ekim 2017’ araştırmasına göre, ODI/FDI oranında, 2002- 2007 dönemindeki azalan trend, 2008-2016 döneminde yön değiştirerek artışa geçti. Söz konusu oran bu dönemlerdeki ortalamasına bakıldığında 2002-2007 döneminde gerçekleşen yüzde 15.7’lik seviye, 2008-2017 döneminde yüzde 25.3’e, 2012-2017 döneminde ise yüzde 31.8’e yükseldi. ODI/FDI oranında görülen bu yükseliş, Türkiye’nin doğrudan yatırımlar için cazibesini kaybetmeye başladığını gösterirken, yurtiçindeki yerleşiklerin yurtdışındaki fırsatları daha yakından takip etmeye başladığına işaret ediyor.
Yabancılar tedirgin
Araştırmada şu tespitlere yer verdi:
* Türkiye’nin (2012-2017) dönemdeki büyüme performansı, doğrudan yatırımlardaki trend değişikliğinin açıklayıcı nedenlerinden biri. 2002-2007 döneminde yüzde 7.1 olan ortalama büyüme oranı, 2008-2016 döneminde yüzde 4.8’e gerilemesi ve aynı zamanda bu dönemlerdeki büyüme oynaklığı katsayısının da 1.6’dan 4.5’e çıkması, Türkiye’ye yatırım yapmak isteyen yerli ve yabancıları tedirgin etti.
* Veriler aylık incelendiğinde ise esas yükseliş 2014’ün ikinci yarısında oldu. Kasım 2014’te yüzde 55’e ulaşarak zirve yapan ODI/ FDI oranında izleyen aylarda düşüş yaşandı. Kasım 2014’ten sonra FDI’ın düzey olarak artmaya devam etmesine karşın yurtdışına giden yatırmlarda düşüş yaşanması 2015’te oranın hızlı bir şekilde düşmesine neden oldu.
Hollanda ilk sırada
* 2002-2017 dönemi verilerine göre yurtiçindeki yerleşiklerin yurtdışında yaptıkları yaklaşık 39 milyar dolarlık doğrudan yatırımın yüzde 27.1’i Hollanda’ya, yüzde 16.4’ü Azerbaycan’a ve yüzde 11.9’u da ABD’ye gittti. 2017 Ocak-Ekim döneminde giden yatırımlar 30 milyon dolar arttı ve 2.5 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Bu dönemde yurt dışında yapılan doğrudan yatırımların ülkelere dağılımı da 2016’nın aynı dönemine göre değişmedi ve ABD, Hollanda, İngiltere yatırımların öncelikli destinasyonları arasında yer aldı.
* 2002-2017 deneminde yurtdışındaki yerleşiklerin yurtiçine yaptıkları yaklaşık 145.5 milyar dolarlık doğrudan yatırımın yüzde 16.3’ü Hollanda’dan, yüzde 7.8’i ABD’den, yüzde 6.9’u Avusturya’dan, yüzde 6.7’si İngiltere’den ve yüzde 6.3’ü Lüksemburg’dan geldi. 2017 Ocak-Ekim dönemi on aylık kümülatif verilerine göre gelen yatırımlar yaklaşık 430 milyon dolar arttı ve 5.4 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti.
Büyüme verisi gerçekçi değil
Bilkent Üniversitesi İktisat Bölüm Başkanı Prof. Dr. Refet Gürkaynak üçüncü çeyrekteki yüzde 11.1 büyüme verisinin yaşanan gerçeği yansıtmadığını söyledi. BloombergHT’ye konuşan Gürkaynak “Bu büyümenin mekanik nedeni; geçen yıl üçüncü çeyrekte küçülmüş olmamız, diğeri de TÜİK’in milli gelir seviyesi revizyonu. Bu veri içinde yaşadığımız ekonomiyi yansıtmıyor. Bu hızla büyürken işsizliğin hızlı düşüyor olması lazım vs. Yüzde 11 büyüyorsak ve bunu hissetmiyorsak genellikle haklı olan bizizdir” dedi. Gürkaynak, “Eğer Merkez’in siyasi baskı altında kalacağını düşünüyorsak o zaman gelecek yılın bu yıldan farklı olacağını düşünmüyorum” diye konuştu.
