Captagon, son yıllarda Orta Doğu'da adeta veba gibi yayılan, çok fazla bağımlılık yapan amfetamin benzeri bir uyuşturucu. BBC geçen yıl boyunca, Ürdün ve Lübnan ordularının Captagon'un Suriye'den ülkelerine getirilmesini durdurmak için neler yaptıklarına tanıklık etti.

Captagon şimdi Avrupa, Afrika ve Asya'da bulunuyor.

İngiltere, ABD ve Avrupa Birliği, Mart ayında aralarında Beşar Esad'ın iki kuzeninin de bulunduğu bazı kişilere, Captagon ticaretine karıştıkları şüphesiyle yaptırım uygulamaya başladı. Ancak BBC, Suriye'nin narko-devletinin derinliklerinde yürüttüğü araştırmada, yaptırım listesindekilere ek olarak başka üst düzey Suriyeli yetkililerin de uyuşturucu ticaretişne karıştığını gösteren kanıtlar buldu.

Suriye hükümeti, BBC'nin yorum talebine yanıt vermedi. Daha önce ise Suriye hükümeti uyuşturucu ticaretine karıştığını reddetmişti.

Temmuz 2022'de, Suriye'nin güneyindeki Süveyda şehrinde, rejimle ittifak yapan milislerin lideri Raji Falhout'un karargahı, rakip bir grup tarafından basıldı. Karargahda, dağıtılmak üzere hazırlanmış Captagon haplarının bulunduğu çantalar ve hap üretiminde kullanılabilecek bir makine, Falhout'un Suriye askeri kimlik kartı ve kilidi açılmış bir cep telefonu bulundu.

Telefona özel erişim elde eden BBC, Falhout ile "Ebu Hamza" adını verdiği Lübnanlı bir kişinin mesajlaşarak, makinenin satın alınmasını tartıştıklarını gözlemledi. İki isim Ağustos 2021'de cep telefonundan mesajlaştıklarında, gündemleri makinenin Lübnan'dan Suriye'ye taşınmasıydı.

BBC, telefon numarasını kullanarak Ebu Hamza'nın gerçek kimliğini tespit etti: Hüseyin Riad el-Faytrouni. Suriyeli gazeteciler bize onun Hizbullah ile bağlantılı olduğunu söylediler. Hizbullah, Lübnan'da, Suriye hükümetiyle yakın bağları olan bir siyasi parti.


Hizbullah savaşçıları, Suriye'de hükümetin iç savaşın gidişatını değiştirmesine yardımda kilit rol oynadı. Suriye'de ülke çapında varlık gösterdikleri bildiriliyor. Uzun süredir uyuşturucu kaçakçılığına karışmakla suçlanıyorlar ancak bu iddiaları her zaman reddettiler.

Halen ülkesi dışında sürgünde olan Süveyda kökenli Suriyeli bir gazeteci, "Hizbullah işin içinde ancak üyelerinin malların taşınmasında ve kaçakçılığında kilit rol oynamamasına çok dikkat ediyor" dedi.

Hizbullah, BBC'nin, Faytrouni hakkında yorum yapma talebine yanıt vermedi. Daha önce Captagon üretiminde ve kaçakçılığında rol oynadıklarına dair iddiaları da reddetmişlerdi. Yorumlarını almak istediğimiz Falhout veya Faytrouni'ye ulaşamadık.

Hizbullah, araştırmamızda ilk kez belirmiyor.

BBC, aylar süren güvenlik hazırlığının ardından Suriye yönetiminin kontrolündeki Halep'te, nadir görülen şekilde orduya erişim sağladı.

Adının açıklanmaması koşuluyla bizimle konuşan bir asker, asker arkadaşlarının aylık maaşının 150 bin Suriye Lirası'ndan (60 dolar) az olduğunu söyledi. Birçoğunun gelirlerini artırmak için yerel çapta uyuşturucu satıcısına dönüştüğünü ve bunun onlar için rutin hale geldiğini de ekledi.

Kendisinden biriminin yerel Captagon ticaretindeki rolünü açıklamasını istedik.

"Fabrikaya gitmemize izin verilmedi" dedi ve ekledi:

"Bir buluşma yeri seçerlerdi ve biz de Hizbullah'tan satın alırdık. Malları alır ve hareketimizi kolaylaştırmak için 4. Tümen ile koordineli çalışırdık."

4. Tümen, Suriye ordusu'nun seçkin bir birimi. Görevi, hükümeti iç ve dış tehditlerden korumak. Tümen, 2018'den beri Devlet Başkanı Beşar Esad'ın küçük kardeşi Mahir Esad tarafından yönetiliyor.

Batılı ülkeler Mahir Esad'a, Suriye'de iç savaşı sırasında gösterileri acımasız yöntemlerle bastırması nedeniyle yaptırım uyguluyor. Mahir Esad'ın adı ayrıca kimyasal silah kullanıldığı iddialarında da geçiyor.
Mahir Esad'ın, 4. Tümen'i büyük bir ekonomik aktöre dönüştürdüğü söyleniyor.

Suriye ordusundan kaçan eski bir subayla konuştuk. Bize şunları söyledi:

"Suriye'de savaş sırasında subayların ve rütbelerin içinde bulunduğu zorlu mali koşullar nedeniyle, 4. Tümen'in birçok üyesi kaçakçılık yaptı."

"Suriye'deki kontrol noktalarından geçebilen tek birim buydu. O nedenle tümendeki subayların araçları; aşırılık yanlılarının taşınmasında, silah ve uyuşturucu ticaretinde kullanılmaya başlandı."

Yaptırımlar ve savaş nedeniyle felce uğrayan Suriye ekonomisi çökmek üzere. Analistler, ülkenin kârlı küçük Captagon hapına giderek daha bağımlı hale geldiğini söylüyor.

BBC'ye konuşan ABD'nin eski Suriye Özel Temsilcisi Joel Rayburn, "Gelirlerin ölçeği, Suriye'nin bütçesini gölgede bırakıyor. Captagon gelirleri durursa veya ciddi şekilde sekteye uğrarsa, Esad rejiminin ayakta kalabileceğini düşünmüyorum" diyor.

BBC, Esad ailesinin uyuşturucu ticaretine karıştığına dair daha fazla kanıt buldu.

Hassan Daqqou adlı kötü bir şöhrete sahip Lübnan ve Suriye vatandaşı iş insanı aleyhinde açılan dava 2021'de Lübnan'da başladı. Lübnan basını, Daqqou için, "Captagon Kralı" diyordu. Daqqou, Malezya'da büyük miktarda uyuşturucu ele geçirildikten sonra Captagon kaçakçılığından suçlu bulundu.

Nakliyat kapsamında, piyasa değerinin 1 milyar ile 2 milyar dolar arasında değiştiği tahmin edilen yaklaşık 100 milyon hap, Suudi Arabistan'a gönderilecekti. Bu nedenle operasyon, tarihin en büyük uyuşturucu baskınlarından birine dönüştü.

Dava gizli olarak görüldü ancak ekibimiz yargıçla görüştü. Yargıç bize, kanıtların çoğunun Daqqou ile birkaç uyuşturucu kaçakçısı arasındaki telefon görüşmelerinin takibiyle toplandığını söyledi.

Daqqou, davada, Captagon kaçakçılarıyla savaşmak için Suriye ordusunun 4. Tümeni ile işbirliği yaptığını söyledi ve kanıt olarak 4. Tümen kimlik kartını mahkeme heyetine sundu. BBC'ye yaptığı açıklamada da masum olduğunu savundu ve mahkemenin kendisinin Captagon sevkiyatına karıştığına dair hiçbir kanıt bulamadığını söyledi.

Ancak Daqqou kaçakçılıktan suçlu bulundu. Yargıç BBC'ye, Suriyeli yetkililerin Captagon ticaretine karıştığına dair hiçbir kanıt bulunmadığını söyledi.

Ancak araştırmamız kapsamında 600 sayfalık mahkeme belgelerini incelediğimizde, farklı bir hikayeyle karşılaştık. Bir belgede, Daqqou'nun "Patron" dediği birine gönderdiği WhatsApp mesajlarının bir dizi ekran görüntüsü vardı. Telefon numaraları çoğunlukla birçok kez tekrarlanan aynı rakamdan oluşuyordu ve bu da onu değerli bir sözde "altın numara" yapıyordu.

BBC, Suriye'deki çeşitli üst düzey kaynaklarla konuştu. Bu kaynakalar, numaranın Tümgeneral Ghassan Bilal'e ait olduğunu doğruladı. Numarayı defalarca aradık ancak yanıt alamadık.

General Bilal, Mahir Esad'dan sonra 4. Tümen'de 2 numaralı isim. Bilal'in Zırhlı Tümen'in güçlü güvenlik bürosunu yönettiği anlaşılıyor.

WhatsApp mesajlarında Daqqou, "Patron" ile Captagon olduğuna inandığımız "malların", Suriye'de 4. Tümen'in büyük bir üssünün bulunduğu Saboora kasabasına taşınmasını ve güvenlik izinlerinin yenilenmesini tartışmış.

"Patron" gerçekten General Bilal ise konuşma Suriye'nin en kıdemli subaylarından birinin milyarlarca dolar değerindeki yasa dışı Captagon ticaretiyle bağlantılı olduğunu anlamına geliyor. Yorum almak için kendisine ulaşmaya çalıştık. Ancak kendisi bize yanıt vermedi.

Suriye, Mayıs ayında tekrar Arap Birliği'ne kabul edildi. Devlet Başkanı Beşar Esad, 10 yıldan uzun süredir ilk kez bölgesel bir zirveye katıldı. Ayrıca Kasım ayında Birleşik Arap Emirlikleri'nde yapılacak COP28 İklim Zirvesi'ne davet edildi.

Uluslararası toplumun Suriye'nin Captagon bağımlılığından vazgeçmesi için Şam rejime ne ölçüde baskı yapmaya çalışacağı sorusu ise bu aşamada yanıtsız kalıyor.

Bu haber, BBC Arapça Servisi Araştırmacı Gazetecilik Birimi ile OCCRP Orta Doğu ve Kuzey Afrika Birimi'nin katkılarıyla hazırlandı.