Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) Başkanı Simone Kaslowski, ekonomik krizin devam ettiğini belirterek, "Sokaktaki insan Sokaktaki insan krizi tüm şiddetiyle yaşamaya devam ediyor. Üstelik krize sebep olan kırılganlıklarımız devam ediyor." dedi.
Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) hükümetinin özel sektöre verdiği sözleri yerine getirmediğine işaret eden Kaslowski, "Geçmiş yıllarda özellikle reform kısmında bahsedilen, özel sektörün beklediği pek çok reform maalesef yapılamadı.” ifadelerini kullandı.
"SORULARA İNANDIRICI CEVAPLAR VERİLMESİNİ BEKLİYORUZ"
Kaslowski, "Sorulara inandırıcı cevaplar veren, kendi içinde tutarlı bir programa ihtiyaç var. Söz verilen reformların yapılması ve hedeflerin gerçekleşme oranı programa duyulan güven ve inandırıcılığı etkileyen bir faktör." dedi.
Dünya gazetesine mülakat veren Kaslowski, güveni yeniden inşa edecek adımların atılması için hükümete çağrıda bulundu.
Kaslowski patronlar kulübünün hükümetten beş temel beklentileri olduğunu belirttti. Bunlar;
1)Enflasyon nasıl düşecek?
2)Bütçe açığı nasıl kontrol altına alınacak?
3)Yüksek dış borç nasıl azaltılacak?
4)Reel sektörün rekabet gücünü artırmak için ne yapılacak?
5)Hangi yapısal reformlar, ne zaman yapılacak?
TÜSİAD Başkanı Simone Kaslowski'nin sorulara verdiği cevaplar şöyle:
Türkiye ekonomisini nasıl görüyorsunuz, kırılganlıklarımız devam ediyor mu?
Evet, maalesef devam ediyor. Geçtiğimiz yıl ağır bir kur şoku ve onun yansımalarını tecrübe ettik. Bugün, oldukça büyük bir dış borç yükümüz var.
Aslında krizin temelinde kırılgan hale gelen finansal sistemimiz yatıyor. Dünyadaki borç sorunu bizde de var. Şirket borçlulukları yüksek. Son 10 yılda şirketler özkaynakla büyümek yerine krediyle büyüdüler. Kredilerin mevduata oranı TL’de yüzde 140’ları buldu.
DIŞ BORCUN MİLLİ GELİRE ORANI 2001'DE YÜZDE 56, BUGÜN YÜZDE 60
Türkiye’nin dış borcu milli gelirin yüzde 60’ını geçti. En son 2001 krizinde yüzde 56 dolayında dış borcumuz vardı. Yüksek büyümemizden dolayı tasarruflarımızın çok üzerinde kaynak ihtiyacı oluştu ve büyük ölçüde yurt dışından borçlanıldı. Kısacası ayağımızı yorganımıza göre uzatmadık.
Ayrıca kredi büyümesi son yıllarda bir ekonomi politikası aracı haline geldi. Özellikle seçim dönemlerinde normal olmayan kredi dalgalanmaları gördük.
Oysa bankacılık sektörü bir ekonominin sağlıklı işleyebilmesi için kritik bir görevi yerine getirir. Ülkenin tasarruflarını yani finansman kaynağını en verimli alanlara ve projelere finansman olarak aktarır.
BATIK KREDİLER HAKKINDA DAHA ŞEFFAF OLUNMALI
Sorunlu (batık) krediler…
Sistemde bugün önemli ölçüde sağlıksız borç var, bunlar kredi kanalının verimli işlemesine engel oluyor. Son dönemde 46 milyar TL’lik kredinin aslında batık olduğu ve takibe alınması gerektiği açıklandı.
Benzer açıklamalar devam edebilir mi? Bu konuda daha fazla şeffaflığa ihtiyacımız var.
Sorunlu kredilerle ilgili olarak en başından beri gerekli mekanizmaların kurulması gerektiğinin altını çiziyoruz. Bazı çalışmalar var ama piyasadaki risk algısı çok yüksek.
Bu sebeple mali istikrarı sağlayacak adımların atılması gerekir ki ülke risk primi düşsün, finansal sistem ihtiyaç duyduğu makul şartlarda dış kaynağa ulaşabilsin.
Türkiye’de büyüme, işsizlik, ihracat gibi göstergeler bize nasıl bir yıl sonunu ve 2020’yi işaret ediyor?
Büyüme yavaş yavaş geri dönüyor, fakat daha kriz öncesi gelir seviyemize ulaşmış değiliz. Yani daha tam çıkmış değiliz. Bu küçülme döneminde 2009’dan farklı olarak tamamen iç talepte düşüş oldu, ihracat ancak belli ölçülerde arttı.
O yüzden sektörlere göre de bir ayrışma oldu. Dışarıya ihracat ağırlıklı çalışan sektörlerde sıkıntı diğerlerine göre daha az ama finansal dalgalanmalar onları da etkiledi.
TÜSİAD Başkanı Simone Kaslowski'ye göre faizleri suni bir şekilde indirerek Türkiye'nin krizden çıkması mümkün değil. Yatırımcının kendisini güvende hissetmesini sağlayacak hukuk ve demokrasiye dönülmezse yeni yabancı sermaya çekmek hayal.
SOKAKTAKİ İNSAN KRİZİ BÜTÜN ŞİDDETİYLE YAŞIYOR
İşsizlik ise ekonomide yaşadığımız küçülmenin boyutuna kıyasla çok daha kötü bir durumda. 2009 krizinin üzerine çıkan bir işsizlik oranı var, genç işsizliği yüzde 25,8’e ulaştı.
Sokaktaki insan krizi tüm şiddetiyle yaşamaya devam ediyor. Üstelik krize sebep olan kırılganlıklarımız devam ediyor. Özel sektör ve bankalar bir miktar borç ödemesi yaptı, hâlâ yeterli değil.
Az önce de bahsettiğim gibi bankacılık sektöründeki tıkanıklığı aşmadan potansiyel büyümeye yani yüzde 5 civarında bir büyümeye dönmek zor.
Bu yılı sıfıra yakın bir büyümeyle kapatacağız. Önümüzdeki yıl büyümenin artması beklenebilir.
"UFAK TEFEK MADDELERLE VAKİT KAYBETMEYELİM"
Makroekonomik hedeflerin yanında daha uzun vadeli bakarsak rekabet gücümüzü artırmak için ne yapılmalı?
Dünya ihracatı içerisindeki payımız son 10 yıldır neredeyse hiç artmıyor. Gelişmekte olan piyasalara kıyasla ise düşüyor.
Önümüzdeki tablo açık: Rekabet gücümüz ve yatırım çekme potansiyelimiz azalıyor. Bu yüzden artık sadece makro hedeflere odaklanarak, kur bugün de artmadı diye sevinerek vakit kaybedemeyiz.
Artık hukuk sistemi, eğitim, işgücü ve vergi alanlarındaki reformlar gerçekleştirilmeli.
Ne zaman bir reform gündemi oluşsa hep en kısa zamanda ne yapabiliriz, en hızlı sonuç verecekler hangileri gibi sınıflandırmalara gidiliyor ve gerçekten fark oluşturacak reformlar erteleniyor.
Artık ufak tefek maddelerle vakit kaybetmeyelim. Büyük düşünelim, büyük reformlar yapalım. Dijital dünyada yine takipçi pozisyonunda kalacaksak, dünyadaki sıralamamız da, ihracattan aldığımız pay da değişmez.
Düşen faizler, artan krediler ekonomiyi canlandırır mı?
İş dünyası için faizlerin düşmesi ya da bankaların kredi vermesi kadar güven de önemli. Çünkü yatırım yapmak için baktığınız kriterler uzun vadeli. Avrupa’da negatif faiz var, fakat yatırımlar bir türlü canlanmıyor.
2000’li yılların başında Türkiye’de faizler yüksekti ama yatırımlar çok güçlüydü. Bugünkü faiz düşük olduğu için değil geleceğe dair umut gördüğünüzde yatırım yaparsınız. Finansman maliyeti kriterlerden sadece biri.
OYUNUN KURALLARI TÜRKİYE'DE ÇOK SIK DEĞİŞİYOR
Güvenin geri gelmesi için ne yapılmalı?
Son birkaç yılda yaşadığımız finansal dalgalanmalardan sonra güvenin geri gelmesi için uzun vadeli bir istikrar programı lazım. Politikalarımız, yani oyunun kuralları Türkiye’de çok sık değişiyor.
Kuralların sürekli değiştiği bir ortamda istikrar olmaz. İstikrar olmayınca güven olmaz ve yatırım olmaz. Tüm dünyada iş dünyası bir ülkeye yatırım yaparken faiz kaç?, kur kaç? diye bakmıyor. Yatırımcı kurallar var mı?, hukuk var mı?, güvence var mı? diye bakıyor.
Serbest piyasa ilkelerinin çalışıp çalışmadığına bakıyor.
DEMOKRASİMİZE OLAN GÜVENİ ARTIRMALIYIZ
Faizler ve enflasyonun düşmesine ve dünyadaki olağanüstü parasal genişlemeye rağmen talebin bir türlü canlanmaması, ekonomik işleyişe güvenin henüz tesis edilmemiş olmasındandır.
Bu çerçevede kurumlarımıza ve demokrasimize güveni artırırsak zaten yatırım ortamı da iyileşecek talep canlanacaktır.
