Tüketici Hakları Derneği, yarın başlayacak olan 2015-2016 eğitim öğretim yılında 18 milyon öğrencinin sayısal olarak önemli bir kesiminin, satın aldıkları okul çantaları, giyim, ayakkabı ve kırtasiye malzemelerindeki kanserojen kimyasallar nedeniyle büyük tehlike altında olduğunu açıkladı. Dernek, piyasada yaptığı gözlem ve incelemelerde, özellikle uzak doğu ülkelerinden gelen ya da merdiven altında üretilen okul çantası ve kırtasiye malzemelerinin güvensiz olabileceğine tanık olduklarını aktardı. Dernek tarafından yapılan açıklamada "Çünkü, söz konusu bu ürünlerin çoğunda ürünün üreticisinin ya da ithalatçının açık adları ve iletişim bilgileri, ürünün markası ve menşei belirtilmemiştir. Ayrıca, bu ürünler genellikle çok renkli görünümdedir. Özellikle de bu ürünlerde çocukların sevdiği çizgi film karakterlerine yer verilmiştir." denildi.

ÖĞRENCİLERİN KULLANACAKLARI ÜRÜNLERDEKİ TEHLİKELER NELERDİR?

Tüketici Hakları Derneği'nden yapılan açıklamada öğrenci ve velilere için bilgilendirme ve uyarılarda bulunuldu. Dernek, malzeme ve ürünlere göre şu uyarıları yaptı:

Okul çantalarında (ana okul çantaları, sırt çantaları, spor ve beslenme çantaları ve kapları, çekçek çantaları) kullanılan kimyasal maddeler ve tehlikeleri: Okul çantalarında azo renklendiriciler ve azo boyar maddeler kullanılmaktadır. Bu kimyasal maddeler kanserojen ve allerjen etkilere sahiptirler. Beslenme çantalarında ayrıca fitalatlar da kullanılmaktadır. Fitalatlar da kanserojen etkiye sahiptirler.

Önlük, çorap, pantolon ve öğrencilerin kullandığı diğer giyim eşyalarında bulunan kimyasallar ve tehlikeleri: Bu giysilerde azo renklendirici ve azo boyar maddeler, kadmiyum ve nikel gibi ağır metaller, organostanik bileşikler kullanılmaktadır. Azo boyar maddeler ve azo renklendiriciler kanserojen, alerjen etkiye sahiptirler. Ağır metaller ise insan vücuduna geçince iç organlarda (böbreklerde, karaciğerde ve eklemlerde) birikirler. Kadmiyum, böbrek fonksiyonlarının bozulmasına, mide ve karaciğer zedelenmesine, kemik erimesine, hipertansiyona, mide bulantısına, kusma ve ishale neden olur. Kadmiyum, ayrıca, bel ve kas ağrılarına, kemik yumuşaması ve zedelenmesine, kemik kırıklarına, kilo kaybı ve görme bozukluklarına neden olur. Akciğer ve prostat kanserlerinin oluşumunda da kadmiyumun etkisi kesin olarak kanıtlanmıştır. Nikel ise deride kaşıntı, tahriş, egzema ve alerji gibi rahatsızlıklara, boğaz ve akciğer kanserlerine neden olmaktadır. Organostanik kalay bileşikleri ise sinir sistemini etkileyen kimyasallardır.

Deri ile temas edecek giysi ve iç çamaşırlarda kullanılan kimyasallar ve tehlikeleri: Bu tür giysi ve iç çamaşırlarda alev gecikticiler kullanılmaktadır. Bu kimyasallar bağışıklık ve üreme sistemini olumsuz etkilemektedir.

Ayakkabıda kullanılan kimyasallar ve tehlikeleri: Azo renklendiriciler ve azo boyar maddeler ile fitalatlar kullanılmaktadır. Bu kimyasallar kanserojen etkiye sahiptirler.

Okul kırtasiye ürünlerinde (kalem kutular, kalemlikler, makaslar, maket bıçakları, kalemtraşlar, zımbalar, dosya grupları, pastel ve suluboyalar, renkli silgi ve renkli kalemler, kaplama kağıtları ve diğer kırtasiye ürünleri) kullanılan kimyasallar ve tehlikeleri: Azo renklendiriciler ve azo boyar maddeler ile fitalatlar kullanılmaktadır. Bu tehlikeli kimyasal maddeler, yukarıda da belirtildiği gibi kanserojen etkiye sahiptirler.

Tehlikeli kimyasalların kullanımına izin verilen oranlar: Gümrük ve Ticaret Bakanlığının 14 Ocak 2015 tarihli Resmi Gazetede yayımladığı "Bazı Tüketici Ürünlerinin Tehlikeli Madde İçeriğine Yönelik Piyasa Gözetimi ve Denetimine İlişkin Tebliğ"e göre; öğrencilerin kullandığı çanta, giysi, ayakkabı, kırtasiye malzemelerinde ağırlıkça %0,003 oranı üzerindeki azo renklendiriciler ve azo boyar maddelerinin kullanımı yasaktır. Aynı maddelerin %0,1'in üzerindeki oranda fitalatların kullanımı yasaktır. %0,01'e eşit veya yüksek oranda kadmiyumun kullanımı yasaktır. Deriyle temas edecek giysi ve iç çamaşırlarda alev geciktirici kullanımı tamamen yasaktır.

GÜVENSİZ ÜRÜNLERLE İLGİLİ YASAL DÜZENLEME NEYİ GEREKTİRİYOR?

Ürün güvenliği ile ilgili 29.06.2001 tarihinde kabul edilen 4703 Sayılı "Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun"a göre, piyasaya güvensiz ürün sürülemez. Piyasa gözetimi ve denetimi ile ilgili yetkili kuruluşlar tarafından piyasaya güvensiz ürünlerin sürüldüğü tespit edildiğinde, bu ürünlerin piyasadan toplatılması ve ürünlerin taşıdıkları risklere göre kısmen ya da tamamen bertaraf edilmesi yetkili kuruluşlarca sağlanır. Ayrıca, yetkili kuruluşlar, alınan bu önlemlerin ülke genelinde dağıtımı yapılan iki gazeteyle ülke genelinde yayın yapan iki televizyon kanalında risk altındaki tüketicilere duyurulmasını sağlar. Yasa kapsamında var olan görev ve sorumlulukla ilgili yetkili kuruluş olan Gümrük ve Ticaret Bakanlığının aynı doğrultuda düzenlemiş olduğu bir yönetmelikte mevcuttur.

GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI NE YAPTI, NE YAPMADI NE YAPMALI?

Açıklamada son olarak Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'nın bu konudaki tutumuna değinildi: "Eski Gümrük ve Ticaret Bakanı Nurettin Canikli ile şimdiki Gümrük ve Ticaret Bakanı yaptıkları açıklamalarda 2015 yılında denetim yaptıklarını ve denetimlere devam ettiklerini, numune toplayıp analiz yaptırdıklarını ve analizleri yapmaya devam ettiklerini belirtmişlerdir. Yapılan bu denetimler ve analizler sonucunda da belli miktarda okul kıyafeti, ayakkabı ve kırtasiye ürünün güvensiz ve teknik düzenlemeye aykırı olduğu belirtilmiştir. Bakanlığın yapmadıkları: İlgili Bakanlık tarafından bugüne kadar güvensiz ve teknik düzenlemeye aykırı olduğu tespit ürünlerin ne olduğu hakkında bir açıklama yapılmamıştır. Ürünlerdeki güvensizlikler ve teknik düzenleme aykırılıklarının neler olduğu açıklanmamıştır. Güvensiz ürünlerin imalatçılarının ya da ithalatçılarının adları ve iletişim bilgileri hakkında açıklama yapılmamıştır.

Güvensiz ürünlerin markalarının ve menşeilerinin ne olduğu hakkında açıklama yapılmamıştır. Güvensiz olduğu tespit edilen ürünlerden ne kadarının toplatıldığı ya da bertaraf edildiği hakkında bilgi verilmemiştir. Bakanlık, yukarıda belirtilen 5 nokta hakkında risk ve tehlike altında olan öğrencilere ve onların velilerine bugüne kadar bilgi vermediği için güvensiz ürünleri kullanmak durumunda kalacak olan öğrenciler büyük tehlike altında olacaktır. Ayrıca, güvensiz ve teknik düzenlemesine aykırı olan ürünler nedeniyle de öğrenci velileri haklarını arayamayacakları için mağdur olacaklardır.

BAKANLIK NE YAPMALI?

Öğrencilerin kullanımında olan güvensiz ürünlerin geri alınması sağlanarak, öğrencilerin tehlikeden kurtarılması konusunda Bakanlık ivedilikle bu durumda olan öğrenci ve velilerini yukarıdaki beş maddeyle ilgili bilgilendirmelidir. Ayrıca, öğrenci velilerinin güvensiz ve aynı zamanda teknik düzenlemesine aykırı olan ürünlere ödedikleri bedelin kendilerine iade edilmesi ya da güvensiz ürünün güvenli bir ürünle değiştirilmesi sağlanmalıdır.

Velilerden ve öğrencilerden geri alınacak olan güvensiz ürünleri üreten ya da ithal eden firmalara yasal hükümlere göre gerekli yaptırımlar uygulanmalıdır.

Söz konusu okul ve kırtasiye malzemelerinin ambalajları üzerinde üretici, ithalatçı firmaların adı ve iletişim bilgileri ile ürünün markası ve menşei yazılmamışsa, bu tür malzemeleri ellerinde bulunduran tüketiciler Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Yönetmeliğine aykırılık nedeniyle, ödemiş oldukları bedeli satıcılardan geri isteyebilirler."
CİHAN