BBC Türkçe'de yer alan ve Jake Horton ile Reality Check imzası taşıyan habere göre ABD'de siyah Amerikalı George Floyd'un polis tarafından öldürülmesinin ardından başlayan protestolar ülke geneline yayılırken Başkan Donald Trump, gerekirse orduyu sokağa çıkaracağını söyledi.
Trump, kent ve eyalet yönetimlerinin isyanı sonlandırmakta yetersiz kalması durumunda orduyu görevlendireceğini açıkladı:
Bazı valiler Trump'ın böyle bir yetkisi bulunmadığını, eyalet yönetimi izin vermeden federal ordunun görevlendirilemeyeceğini savundu.
ABD Başkanı orduyu görevlendirebilir mi?
Kısa yanıt: Belli koşullar altında evet.
ABD sokaklarında halihazırda binlerce Ulusal Muhafız var. Bunlar, ABD ordusunun ihtiyat kuvvetlerinden oluşuyor.
20'den fazla eyalette sokakta olan Ulusal Muhafızlar, söz konusu eyalet veya kentlerin yönetimleri tarafından göreve çağırıldı
Fakat 213 yıl önce onaylanan bir yasa, ABD federal yönetiminin belli koşullar altında yerel yönetimler göreve çağırmadan orduyu sokağa çıkarmasına olanak tanıyor.
Başkaldırı Yasası adlı bu kanuna göre ABD başkanı, bir eyaletteki durumun federal yasaların uygulanmasını veya vatandaşların haklarını tehlikeye atacak hale geldiğini düşünmesi durumunda orduyu sokağa çıkarmak için yerel yönetimlerin onayına ihtiyaç duymuyor.
1807'de çıkan bu yasa, başkanın "Amerikan yerlilerinin düşmanca akınlarına karşı" milis güçleri oluşturarak bunları görevlendirmesine olanak tanıyordu. Sonradan değiştirilerek ABD ordusunun iç karışıklık durumlarında sokağa çıkarılmasını da sağlayan bir hâle büründü.
1878'de çıkarılan bir diğer yasa ise ordunun kullanılmasını Kongre'nin onayına bağlıyor. Fakat BBC'ye konuşan bir hukuk uzmanı, Başkaldırı Yasası'nın ABD başkanına orduyu sokağa çıkarmak için gerekli yetkiyi verdiğini, Kongre'nin onayını almasını gerek olmadığını söyledi.
Genel kanı, mevcut koşulların ABD Başkanı Trump'a orduyu sokağa çıkarmak için yeterli gerekçe sunduğu yönünde.
Teksas Üniversitesi Hukuk Profesörü Robert Chesney de bu konuda yetkinin Trump'ta olduğunu, yerel yönetimlerin onayına ihtiyaç duymadığını söylüyor.
Öte yandan Savunma Bakanı Mark Esper'in dün yaptığı bir açıklama ile bu yasanın kullanılmasına karşı çıkmasının, Trump'ın işini zorlaştırdığı yorumları yapılıyor.
Öte yandan Beyaz Saray Basın Sözcüsü Kayleigh McEnany, dünkü basın toplantısında bu kararın yalnızca Donald Trump'a ait olduğunu, Esper'in bir yetkisinin olmadığını vurguladı.
Bu yasa daha önce kullanıldı mı?
Kongre Araştırma Departmanı'na göre söz konusu yasa kullanılarak ABD ordusu onlarca defa görevlendirildi.
Bunlardan sonuncusu neredeyse 30 yıl önce, 1992'de Los Angeles'taki isyanlar sırasındaydı.
Eski ABD Başkanı George H. W. Bush, orduyu isyanı bastırmak için görevlendirmişti.
1950'ler ve 60'lardaki insan hakları hareketini bastırmak için de ordu kullanılmış, bunlarında bazıları yerel yönetimlerin itirazına rağmen olmuştu.
Dönemin ABD Başkanı Dwight Eisenhower 1957'de Arkansas'ta siyahlar ve beyazların birlikte eğitim gördüğü bir okulda yaşanan bir protesto nedeniyle orduyu görevlendirmiş, ülke içinde bu kararı eleştirenler olmuştu.
1960'lardan sonra ise bu yasa nadiren kullanıldı.
Kongre 2006'da, Katrina Kasırgası'nın ardından yasada değişiklik yaparak ordunun yardım faaliyetlerine daha kolay bir şekilde katılmasını sağlamıştı. Söz konusu değişiklik valilerin itirazı üzerine daha sonra yürürlükten kaldırılmıştı.
