Türk bilim insanları spora el attı.
Üstünde çalışılan projeyle artık hangi çocuğun hangi spor dalına yatkın olduğu DNA yapısına bakılarak belirlenebilecek. Başta, ülkemizde büyük ilgi gören futbol olmak üzere tüm dallardaki yıldız adayları daha kundaktayken tespit edilip o spora yönlendirilecek.
TÜBİTAK tarafından destekleniyor
Dev yatırımlara rağmen Türk sporunda beklenen başarıların bir türlü gelmemesi bilim insanlarını harekete geçirdi. Prof. Dr. Kılıç Aydınlı ile İstanbul Üniversitesi (İÜ) Fen Fakültesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü’nden Doç. Dr. Tuba Günel, yüksek lisans öğrencileri Ece Gümüşoğlu ve Eda Yılmaz Yıldırım’dan oluşan ekip, Türkiye’de ilk olan bir projeyi hayata geçirdi.
Molecular Medicine Reports Dergisi’nde yayımlanan ve TÜBİTAK tarafından desteklenen proje laboratuvar ortamında kişilerin hangi spora yatkın olduğunu bilimsel olarak kanıtlıyor. İÜ Moleküler Biyoloji ve Genetik Anabilim Dalı Araştırma Laboratuvarı’nda yürütülen projeye 2 yıl önce start verildi. Projenin çarpıcı ayrıntılarını ise Doç. Dr. Tuba Günel, BUGÜN’e açıkladı.
Yeteneğimiz genlerde gizli
Doç. Dr. Günel, öncelikle yurtdışındaki sporcuların neden bu kadar çok madalya alabildiğini aynı şekilde Türk sporcuların neden alamadığının üzerinde durduklarını belirtti. “Bizi olduğumuz gibi yapan genlerimizin olağanüstü düzeyidir” diyen Günel “İnsanın fiziksel yeteneği birçok çevresel ve genetik faktörlerden etkilenir. Bu genetik faktörlerden biri ACTN3 (a-aktinin3) geninde bulunan farklılıklardır. Polimorfizim olarak adlandırılan bu gen üzerinde genetik kodda meydana gelen küçük değişiklikler kas kasılmasını etkiler. Hızlı ya da yavaş kasılan kaslar belli spor dalları için avantaj sağlar” dedi.
Mevkiine kadar belirleniyor
Projede kasların hangi spora yatkın olduğunu anlamak için 2 mililitre kanın yeterli olacağını kaydeden Günel, sonraki süreçleri şöyle anlattı: “Bu kandaki DNA’yı izole edip ardından gen bölgesini çoğaltıyoruz. Sonra da biyolojik materyallerin analiz edildiği cihazda aradığımız polimorfizmi taşıyıp taşımadığını belirliyoruz.
DNA’daki gen bölgesini analiz etmemizle kaslar yavaş mı, hızlı mı kasılıyor karar verebiliyoruz. Hatta yeni analizlerle bir kişinin futbolcu mu olacağı, futbolcu olursa hangi mevkide oynayabileceğini de anlayabiliyoruz. Çünkü kişinin kaslarının hızlı veya yavaş hareketi tamamen gen dizilimine bağlıdır. Eğer yavaş kasılım varsa kişinin dayanıklı sporlara yatkın olduğunu görüyoruz ifadelerini kullandı.
Barcelona bu işi biliyor
Son yıllarda elde ettiği başarılırla dünya futboluna damgasını vuran İspanyol devi Barcelona genetik araştırmalara önem veren kulüplerin başında geliyor.
Kazanan ülkeler yapıyor
Tuba Günel, spora merak saran herkesin teste girmesi gerektiğini söyledi. Özellikle profesyonel sporu düşünenlere bakılması gerektiğini belirterek “Doğru yönelimle, aynı antrenmanla alamadığımız madalyaları kazanabiliriz. Kaldı ki çok madalya kazanan ülkeler bu testi mutlaka yaptırıyor. Sonuçları 5 gün gibi kısa bir sürede verebiliyoruz” dedi.
Genetik yatkınlık yeterli değil
İyi sporcu olabilmek için gen yapısı elbette mühim. Ancak bu tek başına yeterli değil. Tuba Günel antrenman, antrenör, beslenme ve disiplinli hayatın da sporculuğun şartları olduğunu belirtti. Bunların tümünün birleşimiyle ‘olimpik sporcu’ olunabileceğini belirterek “Eğer genetiğinize yatkın bir spora yönellir ve diğer şartları yerine getirirseniz başarı kaçınılmaz” dedi.
Futbolcularla ispat edildi
Projeyi Türkiye’deki futbolcular üzerinde de denediklerini ifade eden Doç. Dr. Tuba Günel, “İsmini veremeyeceğim bu futbolcular profesyonel bir futbol takımından seçildi. Futbolculardan aldığımız kan örneklerini analiz ettiğimizde bu farklılığı bariz bir şekilde tespit ettik.
Her biri o sporu yapacak gene sahip olduğu ortaya koyduk. Burada sadece profesyonel sporcularla aynı yaşlarda profesyonel olmayan gençlerin gen profillerini karşılaştırdık. Bu çalışmayla sadece kişinin hangi sporu yapacağını değil yanı zamanda kalp krizi açısından riskli grupta olup olmadığını da öğrenebiliyoruz.”
Maliyeti 300-500 Euro
Genetik testin maliyetiyle ilgili de konuşan Doç Dr. Tuba Günel yurtdışında bu testin yaklaşık 300- 500 liraya yaptırıldiğini söyledi. Bir araştırma kurumu oldukları için kendilerinin bir fiyat belirleyemeyeceğini vurgulayan Günel, “Rektörlüğün alacağı kararla, bu fiyata bizde de yapılabilir.Aynı testi bir yakınıma da yaptım. Kendisinin kısa süreli ve hafif sporlara yatkın olduğunu gördüm. Bu kişi zaten yüzücüydü ve 50 metrede madalyası var. Sonuç olarak kas yapısının 50 metre yüzmeye elverişli olduğunu ve bu mesafede çok başarılı olabileceğini bilimsel olarak ortaya koymuş olduk” ifadelerini kullandı. Bugün