Selef-i Salihin'i anlatan kaynakların güvenilirlik problemi

Prof.Dr. Osman Şahin- Samanyoluhaber.com 

SAHABEYİ ANLAMAK VE ONLARA YAPILAN SALDIRILAR 18

Asr-ı Saadette sahabe efendilerimiz (radıyallahu anhüm) arasında ve Emeviler döneminde yaşanmış olan hadiselerin tarihçiler tarafından yazıya dökülmesi hadiselerden 1-2 asır sonra gerçekleşmiştir.

Asr-ı Saadet’te, Emeviler’de ve kısmen de Abbasiler dönemlerinde, ulema daha çok Kur’an’i hakikatlerin anlaşılması, akaid ile ilgili hususların ve hadislerin muhafazası konusunda cehd ve gayret göstermişlerdir. O dönemdeki büyük ilim adamları mesailerinin ekseriyetini Kur’an’i ilimlere, tefsir, hadis, fıkıh, kelam gibi alanlara tahsis ettiklerinden tarihi olayların kaydıyla çok meşgul olmamışlardır.

TARİHİ KAYNAKLARIN TETKİKİNE VE AYIKLANMASINA OLAN İHTİYAÇ

Maalesef, ilk olarak o dönemi ele alan tarih kitapları Şii, Mu’tezili veya siyasi/kabilevi eğilimlere sahip olan insanlar tarafından yazılmışlardır. Dolayısıyla yazılanlar da bu tarafgirliklerden nasiplerini almışlardır.

İlk defa bu hadiseleri yazıya dökenler şu üç kişi olmuştur; 1- Ebu Mihnef- Lut b. Yahya (ö. Hicri 157), 2- Muhammed b. Ömer (Vakidi) (ö. Hicri 207), ve 3- Seyf b. Ömer et-Temimi (ö. Hicri 180)

Ebu Mihnef Şii, Vakidi Hz. Osman (radıyallahu anh) düşmanı, Seyf ise harici yanlısı ve ashaptan teberri eden biri olarak bilinmektedirler ve bu rivayetleri tarafgirliklerinin ve bu mensubiyetlerinin etkisiyle kaleme almışlardır.

Bu kişiler hadis alimlerinin çoğunluğu tarafından “zayıf, yalancı, güvenilmez ve zındık” olarak cerh edilmişler ve bundan dolayı onların rivayetleri güvenilir olarak kabul edilmemişlerdir. Ama maalesef, birçok İslam tarihçisi bunların rivayetlerine dayanarak o dönemi ifade etmeye çalışmışlar veya eserlerine bu kitaplardaki bilgileri almışlardır. Bunlara örnek olarak Taberi (ö. 310), Zehebi (ö. 748), İbn Ebi Bekr (ö. 741), ibn Asakir (ö. 571), İbn Kesir (ö. 774), İbnu'l-Esir (ö. 630), İbn Haldun (ö. 808), Ebu'l-Feda (ö. 73