Sayıştay Başkanlığı'nın Devlet Hava Meydanları İşletmesi'nin (DHMİ) 2014 Yılı Denetim Raporu'na göre Yap-İşlet-Devlet (YİD) modeli ile yaptırılan ve yolcu garantisi verilen havalimanlarına rağbet olmayınca devletin kasasından milyonlarca Euro gitti.

Ankara Esenboğa, Ankara Esenboğa, Milas-Bodrum ve Zafer Bölgesel Havalimanı'nda garanti edilen yolcu sayılarına ulaşılamadığı için işletmeci şirketlere bugüne kadar 37,9 Milyon Euro yani 125 milyon lira ödeme yapıldı. Türkiye'nin ilk bölgesel havalimanı olarak inşa edilen Zafer Havalimanı için sadece 2 yılda görevli şirkete ödenen garanti yolcu farkı ödemesinin 10 milyon Euro'ya ulaştığını belirleyen Sayıştay, Esenboğa'da dış hatlardaki garanti yolcu sayısına ulaşılamaması nedeniyle işletmeci şirkete bugüne kadar 26,2 milyon Euro ve Milas-Bodrum Havalimanı için bir milyon 782 bin 780 Euro yolcu garanti ücreti ödendiği tespit etti.

Sayıştay Başkanlığı, DHMİ Genel Müdürlüğü'nün 2014 Yılı Denetim Raporu'nu tamamladı. Rapora göre proje yatırım maliyeti 50 milyon Euro olan yıllık 2 milyon yolcu kapasiteli Türkiye'nin ilk bölgesel havalimanı özelliğine sahip Zafer Havalimanı 24 Kasım 2012 tarihinde hizmete girdi. Kütahya, Afyon ve Uşak illerine hizmet veren havalimanının işletme süresi 21 Mart 2044'te sona erecek.

Zafer Bölgesel Havalimanına ilişkin Uygulama Sözleşmesine göre DHMİ, işletme süresince görevli şirkete, yolcu garantilerine göre iç hat giden yolcu servis ücreti olarak 2 Euro, dış hat giden yolcu servis ücreti olarak da 10 Euro ücret gelirini garanti etti. İdare, işletmeye birinci yılındaki iç hat için yıllık 500 bin yolcu, dış hat için ise 350 bin yolcu sayısından başlamak üzere 10 yılda iç hatlarda 775 bin dış hatlarda ise 542 bin yolcu garantisi verdi. Havalimanının işletmeye açıldığı 24 Kasım 2012 tarihi ile 31 Aralık 2012 arasında garanti edilen giden yolcu sayısı iç hat için 50 bin, dış hat için ise 35 bin olarak belirlenirken iç hatlardaki giden yolcu sayısı bin 522, dış hatlardaki giden yolcu sayısı ise sıfır olarak gerçekleşti. Bu durumda DHMİ tarafından iç hatlar için garanti edilen giden yolcu sayısının altında kalan 48 bin 478 kişi için yolcu başı 2 Euro'dan 96 bin 956 Euro, dış hatlarda garanti edilen giden yolcu sayısı 35 bin kişi için ise yolcu başı 10 Euro'dan 350 bin Euro olmak üzere toplam 446 bin 956 Euro garanti yolcu için ödendi.

2013 yılında garanti edilen iç hat giden yolcu sayısı 535 bin, dış hat giden yolcu sayısı 374 bin 500 olup iç hatlardan giden yolcu sayısı 32 bin 347, dış hatlardan giden yolcu sayısı ise 11 bin 325 oldu. Sözleşme gereği iç hatlarda garanti yolcu sayısının altındaki 502 bin 653 yolcu için bir milyon 5 bin 306 Euro, dış hatlardaki garanti yolcu sayının altındaki 363 bin 175 yolcu için ise 3 milyon 631 bin 750 Euro olmak üzere toplam 4 milyon 637 bin 56 Euro devletin kasasından çıktı.

ZAFER'DE ŞİRKETE ÖDENEN GARANTİ YOLCU FARKI ÖDEMESİ 2 YILDA 10 MİLYON AVRO

2014 yılında ise, iç hatlar için garanti edilen 569 bin 775 yolcuya karşılık giden yolcu sayısı 28 bin 439, dış hatlar için garanti edilen 398 bin 843 yolcuya karşılık giden yolcu sayısı 13 bin 437 oldu. İç hatlarda 541 bin 336 yolcu farkı için bir milyon 82 bin 672 Euro, dış hatlardaki 385 bin 406 yolcu farkı için 3 milyon 854 bin 60 Euro olmak üzere görevli şirkete toplam 4 milyon 936 bin 732 Euro ödeme yapıldı.

İç ve dış hatlarda garanti edilen giden yolcu sayısı 1. yıldan 10. yıla kadar olan sürede yıllık yüzde 7 oranında artarken 2013 yılı ile 2014 yılı gerçekleşmelerde giden yolcu sayısında aynı oranda artış olmadığı gibi yolcu sayılarının iç hatlarda yüzde 5-6, dış hatlarda ise yüzde 3 düzeyinde bulunduğunu tespit eden Sayıştay, "2014 yılında iç hat yolcu sayısı, 2013 yılının da altında kalmıştır. Görevli şirkete ödenen garanti yolcu farkı ödemesi de 2 yılda 10 milyon Euo'ya ulaşmıştır." dedi.

Mevcut verilerin Zafer Havalimanının gerektiği gibi çalışmadığını açıkça ortaya koyduğu ve bu durumun devam etmesi halinde, önemli tutarlardaki garanti yolcu ödemelerinden dolayı DHMİ'nin uzun süre üzerinde bir finansman yükü taşıyacağı vurgulanan Sayıştay Raporunda şu noktalara temas edildi: "Zafer Bölgesel Havalimanı ile ilgili olarak ortaya çıkan tüm bu veriler titizlikle irdelenmeli; yolcu potansiyeli ve talebi yüksek olmayan bölgelerde YİD modeli ile yapılacak havalimanlarının projelendirme, ihale ve işletme sürecinde, riskin proje paydaşları arasında dengeli dağılması ve havalimanının işletilmesi süresinde DHMİ'nin finansman yükünün azaltılması için optimal garanti yolcu sayısının belirlenmesinde, gerek yatırım tutarı ve işletme süresi gerekse bölgesel özellikler, uçak-yolcu trafiği gibi değişkenlerin de dikkate alınması hususu üzerinde önemle durulmalıdır. Diğer yandan, Zafer Bölgesel Havalimanı uçak ve yolcu trafiğinin artırılmasına yönelik olarak görevli şirket ve diğer ilgili kuruluşlar ile ortaklaşa çalışmalar yürütülmesi ve projeler geliştirilmesi önem arz etmektedir."

MİLAS-BODRUM İÇİN 1,7 MİLYON EURO ÖDENDİ

Milas-Bodrum Havalimanının 5 milyon yolcu/yıl kapasiteli Dış Hatlar Terminal Binası ihalesi 2 Ağustos 2006 tarihinde yapıldı ve ihaleyi Mondial Milas Bodrum Terminal İşletmeciliği ve Yatırım AŞ, 45 aylık (3 yıl, 9 ay) işletme süresi karşılığı kazandı. Tesisin hizmete giriş tarihi olan 16 Mayıs 2012 tarihi ile 31 Aralık 2014 tarihleri arasında garanti edilen yolcu sayısı 3 milyon 26 bin 787, gerçekleşen yolcu sayısı 2 milyon 771 bin 88 olarak gerçekleşti. Garanti edilen yolcu nedeniyle yolcu başına 15 Euro üzerinden işletici şirket olan Mondial Milas Bodrum Terminal İşletmeciliği ve Yatırım AŞ'ye 2014 yılı sonuna kadar DHMİ tarafından bir milyon 782 bin 780 Euro yolcu garanti ücreti ödendi.

Ankara Esenboğa Havalimanı Yeni İç-Dış Hatlar Terminal Binası ve mütemmimleri, Yap-İşlet-Devret (YİD) modeli ile 12 Nisan 2004 tarihinde ihale edildi ve 16 Ekim 2006 tarihinde hizmete girdi. Yatırım bedeli 188,7 milyon Euro ve 10 milyon yolcu/yıl kapasiteli iç ve dış hatlar terminal binası TAV Esenboğa Yatırım, Yapım ve İşletme A.Ş. tarafından 15 yıl 8 ay işletilecek ve işletme süresi 24 Mayıs 2023 tarihinde sona erecek. Ankara Esenboğa Havalimanı işleticisi 16 Ekim 2006'dan 31 Aralık 2014 tarihine kadar geçen sürede, dış hatlarda garanti edilen yolcu sayısının altında yolcuya hizmet verildi. Uygulama sözleşmesi gereği dış hat yolcu garanti ücreti ise 10 Euro olarak belirlendi. 2006-2014 yılları arasındaki sürede dış hatlardaki garanti yolcu sayısına ulaşılamaması nedeniyle de işletici şirket lehine 26,2 milyon Euro tahakkuk ettirildi.
CİHAN