ORTA GELİRLİLERİN ÇÖKÜŞÜ
TÜİK verileri son yıllarda en düşük ve en yüksek gelire sahip yüzde 20’lik kesimler dışında kalan, ikinci, üçüncü ve dördüncü yüzde 20’lik kesimin yaşadığı kaybı net bir şekilde gözler önüne serdi. Bu üç grubun gelirden aldığı toplam pay geçen yıl itibarıyla yüzde 45,94’ten yüzde 44.30’a geriledi. Söz konusu yüzde 60’lık kesimin toplam gelirden aldıkları pay, 2006’ya kadar giden veri setinde ilk kez yüzde 45’in altına düştü. 2013’te bu üç grubun aldığı pay 47,7’ydi ve en yüksek 20’lik kesimin üstündeydi. Ancak o günden bugüne ikinci, üçüncü ve dördüncü grubun aldığı payda yaşanan düşüş ülkedeki orta gelirlilerin durumunu da gösterdi.
GİNİ KATSAYISINDA REKOR
Gelir dağılımı eşitsizliği ölçütlerinden olan Gini katsayısı da rekor düzeye ulaştı. Gini katsayısının sıfıra yaklaşması gelir dağılımında eşitliği, bire yaklaşması gelir dağılımında bozulmayı ifade ediyor. En son yapılan araştırma sonuçlarına göre Gini katsayısı bir önceki yıla göre 0.018 puan artış ile 0.433 olarak tahmin edildi. Son araştırmaya göre Gini katsayısı 2006’ya kadar giden veri setindeki en yüksek seviyeye ulaştı. Sosyal transferler hariç tutulduğunda ise gelir dağılımdaki bozulmanın daha da kötüleştiği gözler önüne serildi. Araştırmada tüm sosyal transferler hariç tutulduğunda Gini katsayısı 0.520, emekli ve dul yetim maaşı dâhil edilip diğer tüm sosyal transfer gelirleri hariç tutulduğunda ise 0.445 olarak hesaplandı.
SOSYAL TRANSFER AZALDI
Toplam gelir içerisinde en yüksek payı, bir önceki yıla göre 2,3 puan artarak yüzde 48,5’e yükselen maaş ve ücret geliri aldı. Sosyal transfer gelirinin toplam gelir içerisindeki payı ise bir önceki yıla göre 2,6 puan azalış göstererek yüzde 17,6’ya geriledi. Sosyal transferler içerisindeki en büyük oranı da yüzde 88,4 ile emekli ve dul-yetim aylıkları oluşturdu.
TÜRKİYE’DEKİ GELİR DAĞILIMI
SOSYAL YARDIMLA OY DEVŞİRME
CHP Genel Başkan Yardımcısı Özgür Karabat, "Türkiye, AKP eliyle derin bir yoksulluğa sürüklenmiş, halk terör ile, beka ile tehdit edilerek servet transferi kamufle edilmiştir. Ülkemiz bir an önce bu akıl tutulmasından kurtulmazsa, toplum olarak çok daha ağır faturalar ödenmek zorunda kalacağız" dedi. Vergi Uzmanı Ozan Bingöl, "En zengin yüzde 20 ile en yoksul arasındaki fark 8 katın da üzerine çıkmıştır! Zenginin daha zenginleştiği, fakirin daha fakirleştiği bir düzen! Ve sonucunda artan sosyal yardımlarla fakirlikten oy devşirme sistemi tıkır tıkır işliyor" görüşünü dle getirdi.
İŞÇİDEN ALIP PATRONA VERDİLER
AKP iktidarında çalışanların vergi yükü her geçen gün artarken, işçilerin güvence olarak gördüğü İşsizlik Fonu da işverene kaynak oldu. CHP Milletvekili Ali Öztunç, emekçiler üzerindeki vergi yüküne dikkat çekerek, "Geçen yıl dolaylı vergiler yüzde 101,4 artarak 2,94 trilyon TL’ye yükselirken, doğrudan vergiler ise yüzde 74,6 artarak 1,55 trilyon TL’ye çıktı. İşçiler Aralık 2023’te patronlardan yüzde 322 daha fazla vergi ödedi" ifadelerini kullanmıştı. AKP iktidarı döneminde işsiz kalanların yeni iş bulana kadar güvence olarak gördüğü İşsizlik Fonu, işverene kaynak oldu. 2022’de işsize ödenen paranın neredeyse 2.5 katı işverene verildi. 2022’de işverenlere yapılan teşvik ve destek ödemeleri ise 28.6 milyar lirayı bulurken, aynı dönemde işsizlik ödeneğini hak edenlere verilen ödeme ise 12.2 milyar TL’de kaldı.
GÜNÇAVDI: NAS FAKİRİN ALEYHİNE ÇALIŞMIŞ
İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) İşletme Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Öner Günçavdı, gelir dağılımında AKP’nin göreve geldiği noktaya geri dönüldüğünü kaydetti. Zenginlerin zenginleştiğini belirten Günçavdı, “AKP zengine çalışmış bu çok bariz bir durum. Özellikle de 2021’den sonra daha da çarpıcı bir noktaya gelmiş. Zenginle fakir arasındaki fark daha da açıldı” ifadelerini kullandı.
BAŞKANLIK SİSTEMİ HALKI YOKSULLAŞTIRDI
Gelirler açısından en yüksek azalmanın sosyal transferlerde yaşandığına dikkat çeken Günçavdı, şöyle konuştu: “Sosyal yardımlar AKP’nin önemli bir siyaset araçlarından birisiydi. Sosyal transferlerin toplam gelirdeki payı 2022’de yüzde 20’le civarındaydı yüzde 17’lere gerilemiş. Bu azalma AKP için sürpriz. Ama sosyal yardımlarda azalma olmasına rağmen gelir dağılımını ciddi manada iyileştirici etki yaratmış. Sosyal transfer olmadan gelir dağılımına bakıldığında hükümetin piyasadaki uygulamalarının neticesi, bu olmuş. Yani refah üretilememiş. ‘Nas’ fakirin aleyhine çalışmış. Nas, deyip insanlara cennette yer vaat ettiler ama bu dünyada cenneti zenginler elde etmiş.”
Günçavdı, dengelerdeki bozulmanın başkanlık sistemi ile ilgili olduğunu kaydederek “Başkanlık sistemi maliyetli bir sistem. Bugün yaşandığımız gelir dağılımında bozulmaların, enflasyonun başkanlık sistemiyle ilişkili olduğunu düşünüyorum” dedi.
“Cumhuriyet’in yoksullukla bir mücadele için bir misyonu vardı. Yoksulluk, köylülük problemiyle ifade ediliyordu” diyen Günçavdı, AKP döneminde yeni rejim arayışıyla başkanlık sistemine geçildiğini ancak sistemin fakirlik getirdiğini vurguladı. AKP’nin üretimi değil yeniden dağıtımı öncelediğini belirten Günçavdı, “AKP ideolojisinde üretim yok. Mehmet Şimşek’in şu anda yapmaya çalıştı da çalıştığı da kaynakları dağıtmak, yeni kaynak yaratmak değil. Dolayısıyla bu da gelir dağılımı daha da bozulacak. Başkanlık sistemi devam ettiği sürece bu eğilimler de devam edecektir. Bunu çok inanarak söylüyorum” diye konuştu.
ZENGİN İLE FAKİR ARASINDAKİ MAKAS GİDEREK AÇILIYOR
DİSK’in Araştırma Merkezi DİSK AR tarafından yayımlanan açıklamada da açılan makasa dikkat çekildi. Açıklamada şu tespitlere yer verildi:
• Gelir eşitsizliği büyüyor!
• Türkiye AB ülkeleri içinde gelir eşitsizliğinin en fazla olduğu ülke!
• En zengin yüzde 10’luk grubun ortalama geliri en yoksul yüzde 10’unkinin 15 katı!
• En zengin yüzde 5’lik grubun ortalama geliri en yoksul yüzde 5’inkinin 31 katı düzeyinde!
• İşveren gelirleri tüm gelirlerden daha fazla artıyor!
• Kadınların ortalama geliri ortalama gelirin yüzde 21 altında!
Açıklamanın devamında ise şu ifadelere yer verildi: “Türkiye’de hanehalkı fertlerinin esas işteki durumlarına göre gelirlerine bakıldığında işveren gelirlerinin çok daha hızlı arttığı görülmektedir. 2005 ve 2022 arası dönemde hanehalkı fertlerinin esas işlerinden elde ettiği gelir 8.754 TL’den 116.297 TL’ye yükseldi. Böylece ortalama hanehalkı fert geliri yüzde 821,4 oranında arttı. Bun karşılık işveren gelirleri yüzde 1.220 arttı.
Ortalama hanehalkı fert gelirlerine cinsiyete göre bakıldığında kadınlar ve erkeklerin arasında ciddi farklar olduğu görülmektedir. 2005 yılında kadınların ortalama hanehalkı fert geliri ortalama fert gelirinden yüzde 26,3 daha azdı, erkeklerinki ise yüzde 6,2 daha fazlaydı. 2022 yılına gelindiğinde erkeklerin ortalama fert geliri toplam ortalama gelirin yüzde 8’i üzerindeyken kadınlarınki halen ortalamanın yüzde 21,2 altındadır.”
