Sağlık Bakanlığı'nın desteklediği, Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Aykut Özdarendeli'nin liderliğinde yürütülen TÜBİTAK projesiyle geliştirilen aşı, virüsün verildiği farelerde yüzde 80 oranında koruma sağladı. Projeyle ilgili bilgi veren Özdarendeli, KKKA'ya karşı ilk aşı çalışmalarına 2005 yılında başladıklarını söyledi. Sağlık Bakanlığı'nın KKKA ile ilgili desteklediği projenin 2010 yılının Haziran ayında devreye girdiğini belirten Özdarendeli, projenin ayaklarından birini de aşı çalışmalarının oluşturduğunu anlattı. KİTLİ KENE HAREKATI Prof. Dr. Özdarendeli, KKKA hastalığına karşı dünyada bilinen bir aşı, hatta antiviral ilaç olmadığını belirterek, Bulgaristan'da 1970'lerde geliştirilen aşının kanıtlanmış bir etkinliğinden söz edilemeyeceğini ifade etti. Bu aşıyla ilgili bilimsel literatürde herhangi bir yayın bulunmadığını vurgulayan Prof. Dr. Özdarendeli, aşının hem eski teknoloji kullanılması hem de fare beyninden üretilmesinden dolayı birçok şüpheli yönü bulunduğunu söyledi. YÜZDE 80 KORUMA Kısa süre öncesine kadar üzerinde deney yapılacak hayvan modeli bulunmamasının aşı çalışmalarının önündeki engellerden biri olduğunu belirten Özdarendeli, “KKKA'ya neden olan kenelerin hayvanlarda hastalık yapmaması nedeniyle deneysel çalışma yapamıyorduk. Bu virüsün hastalık yapabildiği fare modeli geliştirilmesi çalışmalarımızın önünü açtı. Geliştirdiğimiz aşıyı bu fareler üzerinde denedik” diye konuştu. Prof. Dr. Özdarendeli, Türkiye'de yürütülen aşı çalışmasıyla ilgili şu bilgileri aktardı: “Proje kapsamında hem fare beyninden hem de hücre kültüründen inaktif (canlı olmayan virüs) KKKA aşısı hazırlandı. Hücre kültüründen inaktif virüs aşısının fare beyninden üretilene göre daha çok koruyuculuk içerdiği görüldü. Bizim geliştirdiğimiz aşı Bulgar aşısına göre çok daha iyi. Hem bağışıklık sistemini daha iyi uyarıyor hem de fare beyninden üretilen aşıdaki alerjik etki yaratan proteinler bulunmuyor. Hücre kültüründen ürettiğimiz inaktif aşı bu farelerde denendi. Farelerin bir kısmına 3 hafta arayla 3'er doz aşı uyguladık. Diğerlerine ise hiç aşı vermedik. Daha sonra her iki gruba da KKKA'ya neden olan virüsü verdik. Aşı yapmadığımız farelerin hepsi öldü. 3 doz aşı verilen gruplardaki farelerde ise yüzde 80 koruma sağladığı görüldü ki bu iyi bir oran.” “ÇALIŞMA TEKRARLANACAK” Aşı dozu ve virüs miktarının gözden geçirilerek bu çalışmanın tekrarlanacağını bildiren Özdarendeli, insan üzerinde deneme öncesi toksisite testlerinin (Aşının deney hayvanlarında hangi dozda ne gibi etki göstereceğinin saptanması) yapılacağını söyledi. Bu çalışmanın tavşanlar üzerinde yürütüleceğini, ancak Türkiye'de sertifikalı laboratuvar bulunmaması nedeniyle testlerin hizmet alımı yoluyla yurt dışında yapılacağını anlatan Özdarendeli, bu sürecin 1 yılı bulabileceğini belirtti. Toksisite testlerinden istenen sonucun alınması halinde aşının bir grup insan üzerinde deneneceğini bildiren Prof. Dr. Özdarendeli, “Bu çalışma ya Sağlık Bakanlığı'nın belirleyeceği bir yerde ya da Erciyes Üniversitesi'nde kurulacak ilaç ve eczacılık araştırma merkezinde yapılabilir. Üniversite yönetimi buna çok istekli” diye konuştu. İnsanlar üzerindeki çalışmalarda ise aşının antikor geliştirip geliştirmediğine bakılacağını ifade eden Özdarendeli, “Faz çalışmalarından sonra aşının endüstriyel düzeyde üretimi söz konusu olabilecek” dedi. “Aşının insanlar üzerinde etkinliği konusunda ümitli olup olmadığı” sorulan Özdarendeli, “Şimdiye kadar elde ettiğimiz veriler aşının insanlarda da etkili olabileceği yönünde bizi umutlandırıyor” yanıtını verdi. “KKKA AŞISI ÜRETEN İLK ÜLKE OLABİLİRİZ” Türkiye'nin Rusya, Bulgaristan ve İran gibi KKKA hastalığının görüldüğü ülkelerden biri olduğunu hatırlatan Özdarendeli, “Sağlık Bakanlığı'na, bu konuda çalışma yürüten bilimadamlarına teşekkür etmek gerekiyor. Geldiğimiz nokta çok önemli. Bu çalışmayla KKKA aşısı üreten ilk ülke olabiliriz” ifadesini kullandı.