Erken çocukluk döneminde ve bireyin gelişim düzeyine uygun olmayan dikkati toplama ve sürdürme, aşırı hareketlilik ve ataklıkla kendini gösteren bir sorundur. Üç şekilde karşımıza çıkmaktadır; •Dikkat eksikliğinin ön planda olduğu tip •Hiperaktivitenin ön planda olduğu tip •Hem dikkat eksikliği hem hiperaktivitenin birlikte görüldüğü tip Dikkat eksikliğinin belirtileri •Dikkatini uzun süre toparlayamaz. Üzerine aldığı görevlerde veya oynadığı etkinliklerde dikkati dağılır. •Dikkatini ayrıntılara veremez. Okul ödevlerinde, işlerinde ya da diğer etkinliklerde dikkatsizce hata yapar. •Doğrudan kendisi ile konuşulduğunda çoğu zaman dinlemiyormuş gibi gözükür. •Yönergeleri izleyemez ve okul ödevlerini, ufak tefek işleri tamamlayamaz. •İşlerini düzensiz ve dağınık yapar, çalışmaları plansızdır. •Eşyalarını sık sık kaybeder. •Dikkatleri, ilgileri dış uyaranlarla sık sık dağılır. •Günlük işlerde unutkanlığı vardır. •Dikkat gerektiren günlük işlerden kaçınır. Hiperaktivite belirtileri •Elleri ayakları kıpır kıpırdır. •Yerinde oturmakta zorlanır. •Çok konuşur, konuşmanın sonu gelmeden araya girer. •Bir iş yaparken sık sık ayağa kalkar ve gezinir. •Kendi yaşıtlarına göre belirgin farklılık ise sürekli hareket halinde olmasıdır. •Her şeye karışır, sık sık müdahale eder. •Mobilyaların üzerinde gezer ve ev içinde koşuşturur. •Elinde sürekli bir şeylerle oynar. •Olası sonuçları düşünmeden tehlikeli işlere girme eğilimi sık görülür. •Sakinlik isteyen grup içi etkinliklere katılmakta zorlanır. •Etraftaki insanlar tarafından sık sık hareketlilik konusunda uyarı alır. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu toplumda sık görülür. Ülkemizde yapılan çalışmalarda %5 oranında dikkat eksikliği ve hiperaktiviteye rastlanmaktadır. Çocuğa hiperaktif diyebilmemiz içim yukarıdaki belirtilerin 7 yaşından önce başlaması gerekmektedir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite özellikleri sadece bir ortamda değil birkaç ortamda kendini belli eder. Hiperaktif çocukların işlevselliği belirgin olarak zaman içerisinde bozulabilir. Özellikle okul döneminde göreceli bir başarısızlık ve sık sık öğretmeninden uyarı alma görülmektedir. Derse konsantre olamadığı ve dikkat eksikliği olduğu için çoğu zaman zekâ normal olmasına rağmen derslerde başarısızlık görülebilir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda diğer psikiyatrik durumlar da olabilir. Bu psikiyatrik durumlar arasında özel öğrenme güçleri, karşı gelme, anksiyete bozuklukları, depresyon sayılabilir. Önemli olan bu tanının psikiyatrik muayene ve testlerle kesinleştirilmesidir. Tedavinin, hekim, aile, okul işbirliği ile yapılması çok önemlidir. Tedavi konusunda ilaç tedavisi ön plandadır. Türkiye’de ve Dünya’da sık olarak kullanılan mevcut ilaçlar ile dikkat eksikliği ve hiperaktivite semptomları büyük oranda kontrol altına alınabilmektedir. Çocuğa davranış tedavisi uygulanır, pedagojik eğitimlerle dikkat süresinin arttırılması sağlanır. Tedavinin diğer ayaklarını oluşturan aile ve okulla yapılan çalışmalar çok fayda sağlamaktadır. Çocuğun gereksinimlerine yatkın, ilgili, sevecen, kronolojik yaşına değil, gelişimsel yaşına uygun kurallar koyup disiplin uygulayan ve bunda tutarlı olan bir aile ortamı bu çocuklar için en yararlı ortamdır. Ayrıca bu çocukların aile bireylerinden biri olmak da kolay değildir. Bu konuda gerekirse aile tedavisi uygulanmalıdır. Öğretmenlere ise bu tür sorunları olan çocuklarla iletişim kurma ve baş etme yöntemleri ile ilgili danışmanlık yapılmalıdır. Bu hem öğretmenleri hem de okul idaresi rahatlatmakta hem de çocuğun dışlanması engellenerek katılımı ve uyumu sağlanmaktadır. Psikolog Zeynep Elif Özkan Sema Hastanesi