Son yıllarda obezitenin halk sağlığını tehdit eden bir salgın olarak tanıtılmasına karşı çıkan muhalifler, "Zayıflama sanayii tarafından doğrudan beslenen bazı doktor ve bilim adamları, aşırı kilolu olmanın ve obezitenin bilimsellikten uzak, keyfi bir tanımını yaptılar. Bunlar istatistiklerle oynadılar, verileri şişirdiler. Bu arada şişmanlıkla ilgili gerçekleri büyük ölçüde göz ardı ettiler" diyor. Hemen hemen her gün karşımıza, obezite ya da halk arasında bilinen adı ile şişmanlığın sağlık üzerindeki olumsuz etkilerine ilişkin haberler ve yazılar çıkar. Estetik açıdan olduğu kadar, sağlığı da derinden etkilediğini, vakitsiz ölümlerin nedenleri arasında gösterildiğini biliriz. Ancak yeni bir araştırma bilim dünyasını şişmanlık konusunda ikiye böldü. Nisan 2005’te ABD’deki Hastalık Denetim ve Önleme Merkezi’nden Katherine Flegal ve meslektaşları, şişmanlar kategorisini gözden geçirdiklerinde şaşırtıcı bir bulgu ile karşı karşıya geldiler: Şişmanlıkla vakitsiz ölüm arasında hiç de öyle sanıldığı gibi yakın bir bağlantı yoktu. Örneğin ABD’de şişmanlık ve obezliğe bağlı yılda 325 bin ölüm olduğu söylenirken gerçek rakamın 26 bin dolaylarında olduğu anlaşıldı. SAĞLIKLI OBEZLER Kimi uzmanlara göre kamu sağlığı açısından obezliğin sigara ile aynı kefeye konması abartılı. Ayrıca "fazla kilolu" sınıfına girenlerin büyük bir bölümünün sağlıklı olduğu belirtiliyor. San Francisco’da California Üniversitesi’nde tıp profesörü 59 yaşındaki Stanton Glantz kendisinden örnek veriyor. Glantz, resmi ölçütlere göre obezliğin eşiğinde olmasına karşın son derece sağlıklı olduğunu hatta bir süre önce bir geziye katılarak 350 millik uzun bir bisiklet turuna bile çıktığını söylüyor. Oysa tıbbi verilere göre, Glantz’ın aşırı kiloları yüzünden, osteoartritten kansere, şekerden yüksek tansiyona ve kalp rahatsızlığına kadar bir dizi hastalığa yakalanma olasılığı yüksek. YAPAY TEHLİKE Bir süreden beri, dünyanın farklı yerlerinde uzmanlar obezliğin kamu sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri ile ilgili yaygın görüşü sorguluyor. Örneğin, Colorado Üniversitesi hukuk profesörlerinden Paul Campos, Mayıs 2004’te yayımlanan "Obezlik Söylemi" adlı kitabında şişman ya da obez olmanın sağlığı olumsuz yönde etkilediğine ilişkin bir kanıt bulunmadığını anlatıyor. Chicago Üniversitesi’nden politik bilimci J. Eric Oliver, bu tehlikenin yapay olarak yaratıldığını iddia ediyor: "Zayıflama sanayii tarafından doğrudan beslenen bazı doktor ve bilim adamları, aşırı kilolu olmanın ve obezitenin bilimsellikten uzak, keyfi bir tanımını yaptılar. Bunlar istatistiklerle oynadılar, verileri şişirdiler. Bu arada şişmanlıkla ilgili gerçekleri büyük ölçüde göz ardı ettiler." Campos ve Oliver, Dünya Sağlık Örgütü’nü (WHO), Hastalık Kontrolü Merkezi’ni (CDC) ve ABD Sağlık Bakanlığı’nı şişmanlığın tehlikelerini abarttığı; kilo vermeyi kolay bir şeymiş gibi gösterdiği için eleştiriyor. Bu kurumların, halihazırdaki tutumlarıyla şişmanlama tehlikesini engelleyecek yerde, daha artırdıklarını düşünen Campos ve Oliver, "Burada hastalıklı bir ironi söz konusu. Aslında olmayan bir hastalığı yaratıyoruz" diyor. İştahı azaltan leptin hormonu genini bulan bilim adamı Jeffrey Friedman ise obezlik patlamasının göründüğü kadar büyük boyutlu olmadığının altını çiziyor. Neticede tartışmalar büyüdükçe bilim dünyası da ikiye ayrıldı. Bunun üzerinde Harvard Üniversitesi Kamu Sağlığı Fakültesi tarafından düzenlenen "Obezlik ve Ölüm" konulu sempozyum, yerleşik görüşü, yani şişmanlığın vakitsiz ölümle bağlantılı olduğunu savunanların zaferi ile sonuçlandı. Ancak burada da devreye sigara içmenin sağlık üzerinde herkes tarafından kabul edilen olumsuz etkisi girdiği için net verilerle ortaya çıkılamadı. Sigaranın kilo yitiminin yanı sıra çok sayıda ciddi hastalığa yol açtığı bir gerçek. Bu yüzden, sigara içenlerin ve tanısı konmamış ölümcül hastalıkları olanların normal kilolular sınıfında fazlasıyla şişirilmiş biçimde yansıtıldığını düşünen uzmanlar da var. ÖLÜMÜ HIZLANDIRIR Colorado Üniversitesi Sağlık Bilimleri Merkezi’nden obezite uzmanı James Q.Hill de geçen ocak ayında ABD Tarım Bakanlığı’nın yayınladığı beslenme şartnamesinin dikkate alınmasını öneriyor. Bu şartnameye göre "Yüksek oranda seyreden şişmanlık ve obezite, halk sağlığı açısından büyük bir tehlike oluşturuyor. Çünkü aşırı yağlar, erken ölüm, Tip II diyabet, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, kalp-damar hastalıkları, inme, safrakesesi hastalıkları, solunum bozuklukları, gut, osteoarterit ve bazı kanser türlerine yol açar." Illinois Üniversitesi salgın hastalıklar uzmanı Jay Olshansky ise olaya yalnızca ölüm oranı açısından yaklaşıldığında gerçek boyutunun gözden kaçırıldığına işaret ediyor ve "kilolu insanlar hemen ölmeseler bile ciddi sağlık sorunları ile karşı karşıya kalabilirler" diyor. OBEZLİK NEDİR Kişinin fazla kilolu yani obez olup olmadığının belirlenmesinde ölçüt olarak beden kitle endeksinden (BKE) yararlanılıyor. BKE, kişinin ağırlığının (kg), boyunun karesine (metre olarak) bölünmesiyle elde ediliyor. Eğer bu değer 18.5’un altında ise kişi düşük kilolu, 18.5-24.9 arasında ise normal kiloda, 30 ve üzerinde ise obez olarak tanımlanıyor. BKE’nin dünya ölçeğinde değerlendirilmesine göre yeryüzündeki 6.45 milyar insanın 1 milyarı fazla kilolu ya da obez. OBEZİTE YANILGILARI En titiz bilimsel araştırma bile obezitenin sonuçlarıyla ilgili ortaya yanıltıcı ve tamamlanmamış bir tablo çıkartabilir. Bunun üç nedeni vardır: 1) Bugüne dek yapılmış tüm çalışmalar insanlardaki beden farklılıklarının bir ölçüye kadar normal karşılanması gerektiğini gözardı eder. Ayrıca iyi beslenen popülasyonlarda şişman insanların olması kaçınılmazdır. 2) Analizler, vücut yağının ölçümü için beden kitle endeksinden yararlanırlar. Ancak BKE hassas ve güvenilir bir ölçüm değildir. 3) Herkes obezitenin ömrümüzden kaç yıl çaldığı ile ilgilenmekle birlikte, hastalıklar ve yaşam kalitesi de önemlidir HÜRRİYET