Zira her geçen gün gribe yakalanma riskiniz artıyor. Ve aşıdan sonraki ilk 15 günde antikorlar tam olarak faaliyete geçmediği için bulaşma riski sürüyor. ‘Aşı olmak için acele edin’ dememizin sebebi bu Grip, puslu havaları sever... Yani tam sonbaharın başlangıcını... Hava bir gün yaz gibi, diğer gün kış gibidir ya, işte bu dengesizlik grip virüsüne yarar. Her an, her yerde karşınıza çıkabilir. Hele ki işiniz gereği sürekli insanlarla iç içeyseniz, korunmanız imkansızdır. Grip virüsü kapmış bir kişiye bir metre yaklaşmanız hastalığın bulaşması için yeterlidir. Ama bu hastalıktan korunma şansınız var. Her yıl sadece bir kez aşı yaptırmanız yeterli. Her yıl, çünkü Dünya Sağlık Örgütü, her yıl bu aşının muhtevasını yeniliyor. Sebep, Prof. Semra Çalangu’nun deyişiyle grip virüsünün tıpkı ‘saç rengini değiştirmeyi seven bir kadın’ gibi sürekli değişime uğraması. Bu nedenle salgın ihtimallari de göz önüne alınarak en etkin virüse yönelik bir aşı hazırlanıyor. Yani bir yıl önce aşıyla vücudunuza aldığınız antikorlar, yeni grip karşısında etkili olmayabiliyor. Grip aşısı, grip olmamanın garantisi... Aşılanmanın ise tam zamanı. Zira her geçen gün gribe yakalanma riskiniz artıyor. Ve aşıdan sonraki ilk 15 günde antikorlar tam olarak faaliyete geçmediği için bulaşma riski sürüyor. ‘Aşı olmak için acele edin’ dememizin sebebi bu. Peki kimler aşı olmalı, kimler olmamalı? Kalp ve damar hastalığı, kanser tedavisi görenler, diyabetliler, böbrek ve karaciğer hastaları, kronik bronşiti olanlar, yaşlılar ve çocuklar aşılanmalı. Burada dikkat edilecek tek husus, altı aylık olmadan önce bebeklere bu aşının yaptırılmaması... Aşı olmaması gerekenler arasında hamileler de yer alıyor. İstanbul Tıp Fakültesi Enfeksiyon Anabilim Dalı Öğretim Görevlisi ve Anadolu Sağlık Merkezi Hastane Enfeksiyonları Kontrol Komitesi Danışmanı Prof. Dr. Semra Çalangu, “Ben üç ayı geçmiş hamilelerin aşı yaptırmaması gerektiği görüşündeyim” diyor. Çalangu’nun bir uyarısı da alerjisi olanlara. Yumurtaya alerjisi olanlar, aşıdan uzak durmalı. Peki bunun dışında herkes aşı yaptırmalı mı? Çalangu’ya göre böyle bir genelleme yapmak doğru değil. Genç, sağlıklı ve insanlarla çok temas halinde olmayanlar yaptırmasa da olur. Zira grip, bu kişilerde çok yıpratıcı bir etki yaratmıyor. Aşı olmak kadar, aşının saklanması ve hangi bölgeye yapılacağı da önem taşıyor. Çalangu, aşının buzdolabında, yan raflarda bekletilmesi gerektiğini söylüyor. Enjeksiyondan iki dakika önce buzdolabından çıkartılıp, oda sıcaklığında avuç içinde bekletilmesi ise enjeksiyonu kolaylaştırılıyor. İğnenin uygulanacağı bölgeyi de çok net tarif ediyor Çalangu: Tam çiçek aşısı izinin yanına... Kimler grip aşısı olmalı? Birincil risk grupları * 60 yaş üstü kişiler. Özellikle huzur evlerinde kalanlar... * Kalp-damar sistemi, akciğer, böbrek, karaciğer gibi kronik bir hastalığı olanlar. Diyabet hastaları... * Bağışıklık sistemleri baskılanmış kişiler. Kanser hastaları, organ ve kemik iliği nakli yapılanlar... * Uzun süreli kortizon ve aspirin tedavisi görenler. İkincil risk grupları * Birincil risk grubunda yer alanlarla yakın temasta olanlar... * Sağlık personeli (Doktorlar, hemşireler...) * Sık sık seyahat edenler. Özellikle yurtdışına... * Gribin tıbbi ve ekonomik etkilerinden korunmak isteyenler (Öğretmenler, işadamları, sporcular, askerler, fabrika gibi büyük iş yerlerinde çalışanlar...) Kimler olmamalı? * Hamileler (Özellikle ilk 3 ay içinde kesinlikle grip aşısı olmamalılar) * 6 aydan küçük bebekler... * Yumurta ve tavuk proteinlerine alerjisi olanlar... * 38 derecenin üstünde ateşi olanlar... Aşı yaptırırken nelere dikkat edilmeli? GRİP AŞISI, SOL KOLUN ÜST KISMINA, VEREM AŞISI İZİNİN HEMEN YANINA YAPILMALI AŞI ENJEKSİYONDAN İKİ DAKİKA ÖNCE BUZDOLABINDAN ÇIKARTILIP AVUÇ İÇİNDE BEKLETİLMELİ OKUL ÇAĞINA KADAR OLAN ÇOCUKLARDA BİR AY ARAYLA, YARIMŞAR DOZ ŞEKLİNDE YAPILMALI * Hocam grip aşısı yaptırırken nelere dikkat etmemiz gerekiyor? Özellikle aşının yapılacağı yere... Aslında çok belirleyici bir yer. Sol kolun üst kısmında, hemen herkeste verem aşısının izi vardır. Bu izin hemen yanından yapılmalı. Çünkü gördüğüm kadarıyla kolun daha alt kısmından yapılıyor. Bu da çok şişmeye, çok ağrıya, dolayısıyla da insanların grip aşısından kaçmasına neden oluyor. Bize şişmiş, kocaman kollarla geliyorlar... İkincisi de, aşıyı buzdolabında yan raflarda saklamak lazım. Eğer hemen yapılmayacaksa... * Yani... Grip aşısını eczaneden aldıktan sonra dondurmamak, buzluğa koymamak lazım. İkinci önerim de şu; aşının çok ağrı yapmaması, çok reaksiyon vermemesi için, aşıyı buzdolabından çıkardıktan sonra, yapmadan önce hiç olmazsa iki dakika kadar avuç içinde ısıtmak ve vücut sıcaklığına getirmek lazım. Çünkü çok soğuk bir şekilde enjekte edilirse bu da reaksiyona sebep olabilir. * Bunun için özellikle aşıyı yapacak olan hemşireleri uyarmak lazım sanırım... Evet. Ama çoğu insan gidip eczanede aşı yaptırıyor. Ben de eczanede yaptırdım. Yapan da kalfaydı... Özellikle onları uyarmak için söylüyorum. * Peki kimler aşı yaptırmamalı? Bir kere yumurtaya alerjisi olanlar yaptırmamalı. * Benim var. Ama arada sıra yumurta yiyebiliyorum... Hiç fark etmez. Kesinlikle yaptırmamalısınız. * Ama bir doktor, ‘Arada sıra yiyebiliyorsan yaptırabilirsin’ demişti... Hayır. Aşıyla meydana gelecek alerjik reaksiyonun şiddeti kestirilemez. Terazinin kefesine koyarsak, tehlikeye atmamak doğru olur... Bir de hamilelere önermiyoruz. Onlar ancak, ‘Eyvah grip salgını var’ durumu olduğu zaman aşı yaptırmalılar. Ama bu da asla gebeliğin ilk üç ayında olmamalı. * Yine bazı doktorlar, ‘İlk 3 ay dışında hamileler mutlaka grip aşısı yaptırmalı’ diyor... Hayır. Çok gerekli olmadıkça hamileler asla grip aşısı yaptırmamalı... Buna karşılık mutlaka yaptırmasını istediğimiz kişiler de var. Özellikle kronik bronşiti olan, yani her kış öksürük ve balgam çıkarmayla bronşit atağı geçirenler mutlaka yaptırmalı. Romatizmal hastalıklar nedeniyle kortizon ya da aspirini sürekli olarak kullanmak durumunda kalanlar yaptırmalı... Bir de sağlık çalışanlarının yaptırmalarını öneriyoruz. Çünkü onların bir grip salgınında mutlaka ayakta kalmaları gerekiyor, başkalarına yardım için... Bunlar dışında mutlaka herkesin yaptırmasına gerek yok. Yani hepimiz aşılanalım mı? Hayır. * Grip aşısı yüzde kaç koruyuculuk sağlıyor peki? Aslında aşının koruyuculuğu yüzde 70 ila 90 arasında değişir. Yaş ilerledikçe bu oran düşer. Yaşlılarda yüzde 50-60 civarındadır. Ama bunu bile yeterli görürüz. Yani yaşlıların grip aşısı olmasında fayda var. * Yaşlı derken... Grip aşısı açısından yaş sınırını 60 yaş üstü olarak koymak lazım. * Ya bebekler? Onlar grip aşısı olmalı mı? 6 aylıktan küçük bebeklere aşı önerilmiyor. Ama altı aydan sonra yapılabilir. Yalnız aşının prospektüsünde de görülecektir, yarım doz aşı öneriliyor. Altı aydan büyük, okul çağına kadar olan çocuklarda iki doz aşı yapılmalı, birer ay arayla... Ama yarım yarım. Yani ampulün yarısı yapılacak, bir ay sonra da diğer yarısı. * Peki grip aşısının yan etkisi var mı? Bütün aşılar gibi bildiğimiz yan etkileri var. Hepimizin okul çağından hatırladığımız gibi, aşı yerinde ağrı, şişme olabilir. Ateş yükselmesi, kırıklık, halsizlik olabilir. İnsan kendisini, aşı yaptırdıktan sonra, ilk 24 saat içinde adeta grip olmuş gibi hissedebilir. Ama bu çok geçici bir durumdur, etkisi 1-2 gün içinde tamamen kaybolur. Eğer bu etki çok rahatsız ediciyse parasetamol gibi ateş düşürücü, ağrı kesici bir ilaç alınabilir. Çok nadiren bulantı ya da kusma ya da deri döküntüsü de görülebilir. Ama bunlar kayda değmeyecek nadir yan etkilerdir. Bir de bilmediğimiz yan etkileri olabilir. * Ne gibi? Grip aşısıyla vücuda girenler kuşkusuz ki virüs parçacıklarıdır. Bunların, geçerli, koruyucu etkilerini biliyoruz ama vücuda herhangi bir zararlı etkileri olup olmadığını bilmiyoruz. O nedenle de sebebini bilemediğimiz hastalıkların çıkışında, ‘Acaba aşıların da (tüm aşıların) rolü var mıdır?’ diye sorgulanmıştır, sorgulanmaktadır. Mesela multipskleroz gibi, MS gibi dejeneratif sinir ya da beyin hastalıklarında aşıların etkisi hâlâ sorgulanmaktadır. Ama kanıtlanmamıştır. Bugün için arada gösterilmiş böyle bir bağlantı yoktur. Buna rağmen gene de merkezi sinir sistemi hastalığı olanlara, bir nöroloğun tedavisinde olanlara aşı yaptırmadan önce doktorlarının fikrini almasını öneririz. * Normal insanlarda da aşının beyin üzerinde etkisi olabilir mi? Normal insanlarda böyle bir etkisi bilinmiyor. Ama ben ne de olsa, bir bilim kurumunda çalışıyorum, akademisyenim. Doğrusunu isterseniz bugün bilmediğimiz bir şey ‘yok’ demek değildir. Bunu özellikle söylemek isterim. Birtakım şeyleri bugün bilmiyoruz, ama soru işaretleri var. Bunların olmadığı kanıtlanıncaya kadar, bir soru işareti olarak kalacaktır. Biz hekimler ne zaman rahat edebiliriz? ‘Hayır, arada böyle bir ilişki yok’ denince ancak. * Ama siz aşı yaptırıyorsunuz? Kesinlikle. Çünkü sağlık çalışanıyım, çünkü hastaları muayene ediyorum, çünkü onlarla 1 metreden az mesafede ilişkide olmam kaçınılmaz. Sürekli olarak hastalara dokunmam, onları muayene etmem gerekiyor. Onun için de kendimi grip aşısıyla koruyorum. * Bu kadar büyük bir risk olduğunu düşünseniz yaptırmazsınız herhalde? Kesinlikle. 10 gün önce mesane tümörü operasyonu geçirdim Soru: 65 yaşındayım. 20 sene önce sigarayı bıraktım. 10 gün önce mesane tümörü kapalı TUR operasyonu geçirdim. Doktorum, ‘1 ay sonra tekrar operasyon yaparak, tümörü kazıyacağım’ dedi. Bu hastalığın tedavisi hakkında bilgi almak istiyorum. Patoloji sonucu: Transizyonel hücreli karsinom grade 2-3 high grade ürotelyal karsinom. Tümör papiller büyüme paternine sahiptir. Lamina propriaya invazyon. Kas tabakasına invazyon görülmemiştir... İsmail G. İzmir Çok geçmiş olsun. Patoloji sonucunuz, hücre tipi açısından nüks etme olasılığının yüksek olduğunu gösteriyor. Doktorunuzun birinci ameliyattan 40 gün sonra tekrar TUR ameliyatı planlamış olmasını patoloji raporu sonucunda nispeten çok derinleşmemiş olarak gözüken tümörün gerçekten derinleşmemiş olduğunu yeni parçalar alarak kesinleştirmek istemesinden kaynaklandığını düşünüyorum. Tümörün derinlik derecesini kesin olarak bilmek mesane tümörlerinde çok önemli olup yapılacak ikincil tedavilerin planlanmasında esastır. İdrar kesesinin kas tabakasına ulaşmış tümörlerinde idrar kesesinin tamamen alınması gerekirken daha yüzeyel tümörlerde idrar kesesi içine verilen ilaçlar ve sistoskopi ile takip uygulanır. Bu açıdan doktorunuzun dedikleri çerçevesinde işin peşini bırakmamanız çok önemli, lütfen doktorunuzun direktiflerini takip ediniz. Prof. Dr. YALÇIN İLKER / Anadolu Sağlık Merkezi Üroloji Uzmanı - VATAN