Ru'yet-i Hilal (Hilalin Görülmesi) Meselesi - 3

İhtilâf-ı metâli‘e itibar olunmayacağını yani bir yerde hilalin hakikaten veya hükmen tespit edilmesinin diğer Müslümanlar için geçerli ve bağlayıcı olacağını dile getirenler en başta “Hilali (ramazan hilali) görünce oruca başlayınız ve hilali (şevval hilali) görünce bayram ediniz” hadisini delil olarak ileri sürmüşlerdir. Hadis birçok kaynakta ufak lafız değişiklikleriyle geçen meşhur ve mütedavil bir rivayetin bir kısmıdır. Sadece Ahmed b. Hanbel’in el-Müsned’inde 12 farklı tarik söz konusudur. Bu tariklerin sahabi ravileri Ebû Hureyre, İbn Abbas ve Talk b. Alî’dir (Sümâme). Hadisin sıhhat bakımından hükmü sahihtir.

Onlara göre “oruca başlayınız!” denilerek umum Müslümanlar muhatap alınmak suretiyle hüküm mutlak bırakılmıştır. “Gayri muayyen bir ferdi veya fertleri gösteren ve herhangi bir sıfatla kayıtlanmış olmayan lafız” anlamında kullanılan mutlak kavramıyla ilgili usulcüler “Mutlak ıtlâkı üzere câri olur. Eğer nassan yahut delâleten takyîd delili bulunmaz ise” kaide-i külliyesini geliştirmişlerdir (Bkz. Ali Haydar Efendi (Küçük), Dürerü’l-hükkâm şerhu Mecelleti’l-ahkâm, I, 62-64, madde no: 64). Bunun anlamı şudur: Herhangi bir kayda bağlı olmayan bir hükmün, eğer lafzı ile veya delâleti ile kesinlik ifade etmez ise bulunduğu hal üzere geçerli olur. Dolayısıyla ru’yet-i hilalin hükmü açısından düşünüldüğünde şer‘î bakımdan yeterli sayıda kimse herhangi bir yerde (matla‘da) hilali görürse bu durumda hadiste ifade edilen hükmün umûmîliği gerçekleşmiş olur. Buna göre nerede yaşıyor ve birbirlerinden ne kadar uzakta bulunuyor olurlarsa olsunlar oruca başlama hükmünün gerekliliği ihtilâf-ı metâli‘e itibar edilmeksizin bütün Müslümanları kuşatmış olur. Zira onlara göre hadis; “Hilal her nerede görülürse görülsün, ru’yet-i hilal tahakkuk ettiğinde ıtlak ile amel etmek suretiyle oruca başlayın” anlamın