Güney Ukrayna'da bir bölgede yaşananları şöyle anlatıyor Yefremov:
"Sorgu, işkence, bir haftaya yakın devam etti. Her gün, her gece, bazen günde iki kez."
Yefremov defalarca ordudan istifa etmeyi denedi. Ancak en sonunda Ukrayna'ya geri dönmeyi reddettiği için işten çıkarıldı ve Rusya'dan kaçtı.
BBC, Yefremov'un temin ettiği askeri belge ve fotoğrafları kullanılarak onun savaşın başlarında Ukrayna'da, Melitopol şehrinin bulunduğu Zaporijya bölgesinde olduğunu doğruladı.
Haber rahatsız edici işkence tasvirleri içeriyor.
Bilgisayar ekranından konuşmaya başladığım Konstantin Yefremov'un anlatacak bir hikayesi vardı. O, yakın zamana kadar Rus ordusunun bir subayıydı.
Geçtiğimiz yıl Ukrayna'ya gönderilen eski üsteğmen Yefremov bana orada tanık olduğu, Ukraynalı mahkumlara işkence ve kötü muamele dahil işlenen suçları anlatmayı kabul etti. Yoldaşlarının işgal edilen bölgelerde yağma yaptığını anlatacak, Rus albay liderliğindeki -insanların tecavüzle tehdit edildiği ve vurulduğu- şiddet içeren sorgu seanslarını tarif edecekti.
Yefremov 20 Şubat 2022'de, Rusya'nın dokuz yıl önce ilhak ettiği Kırım'a ulaştı. Aslında 42'nci Motorize Piyade Birliği'nin mayın temizleme biriminin başındaydı ve çoğunlukla Çeçenistan'daydı. O ve askerlerine "askeri tatbikata" katılmak için Kırım'a gönderildikleri söylenmişti:
"O dönem kimse savaş olacağına inanmıyordu. Herkes bunun sadece bir tatbikat olduğunu düşünmüştü. Eminim ki üslerimiz bile bilmiyordu."
"İstifa etmekten korktum"
Yefremov, Rus askerlerinin üniformalarının işaretlediğini, askeri mühimmatın ve araçların "Z" harfi ile boyandığını hatırlıyor. Günler içinde "Z", Kremlin'in "özel askeri operasyon" olarak adlandırdığı şeyin sembolü oldu.
Kendisinin bunu istemediğini iddia eden Yefremov anlatıyor:
"İstifa etmeye karar verdim. Komutanıma gittim ve durumu açıkladım. Beni üst rütbeli bir subaya götürdü. O kişi beni hain ve dönek olarak adlandırdı. Silahımı bıraktım, taksiye bindim ve yola çıktım. Çeçenistan'daki üssüme giderek resmi olarak istifa etmek istedim. Ardından iş arkadaşlarım aradı ve beni uyardılar. Bir albay beni firardan 10 yıla kadar hapse atacağını söylemiş ve polise haber vermişti."
Yefremov bir askeri avukatı aradığını, onun da kendisine geri dönmesini tavsiye ettiğini belirtiyor:
"Şimdi onu dinlemeyip yola devam etmem gerektiğini fark ediyorum. Ancak hapse girmekten korktum."
Askerlerine katılmak için geri dönen Yefremov "savaş karşıtı" olduğu konusunda ısrarcı. Rusya'nın Kırım'ı ilhakına ya da Donbas'ta dokuz yıl önce başlayan Doğu Ukrayna'daki savaşa katılmadığını vurguluyor.
Rusya yalnızca 2014'te bölgedeki ayrılıkçı bir ayaklanmayı örgütlemekle kalmamış, oraya asker de göndermişti.
Yefremov Rusya'nın Suriye'deki askeri operasyonlarına da katılmadığını belirtiyor:
"Son üç senedir, iki kez savaş yaşanan Çeçenistan'da mayın temizliğiyle ilgileniyordum. Yaptığım işin insanların yararına olduğunu düşünürdüm."
Bisiklet ve çim biçme aracı bile yağmalandı
Yefremov geçici olarak tüfekli birliğin başına geçirildi. Rusya işgali başladıktan üç gün sonra, 27 Şubat'ta askerleriyle birlikte Kırım'dan kuzeye ilerlemelerinin emredildiğini söylüyor. Hedef Melitopol şehriydi.
Sonraki 10 gün Rus askerlerinin ele geçirdiği hava meydanında kaldılar.
"Askerler ve subaylar alabildikleri her şeyi alıyordu. Bir asker çim makinası aldı. Gururla, 'Bunu eve götüreceğim ve çimlerimizi keseceğim' dedi. Kova, çekiç, bisiklet, hepsini kamyonetlerine atıyorlardı."
Yefremov, Melitopol hava üssünde çektiği fotoğrafları bize gönderdi. Yanan bina ve nakliye uçağı görünüyor. Yefremov'un kimliğini ve 2022 baharında Ukrayna'da olduğunu doğrulamak için kullandığımız başka fotoğraf ve belgeler de var.
Online haritalama araçları Melitopol'deki hava üssünün fotoğraflarını doğruluyor.
"Tüm bu süreçte dışarıda uyuduk. O kadar açtık ki tavşan ve sülün avlamaya başladık. Bir seferinde bir eve denk geldik. İçeride bir Rus savaşçı vardı. '100'üncü Tugay'daydık ve şimdi burada yaşıyoruz' dedi.
"Çok yemek vardı. Buzdolabı tamamen doluydu. Bir nükleer savaştan kurtulmaya yetecek kadar yemek vardı. Ancak orada yaşayan askerler dışarıdaki gölden avladıkları akvaryum balıklarını yakalayıp yiyordu."
"Sorgu ve işkenceleri gördüm"
Konstantin Yefremov'un ekibi Nisan'da Melitopol'ün kuzeydoğusundaki Bilmak kasabasına, "lojistik merkez" olarak tarif ettiği yeri korumak için gönderildi. Orada, sorgu ve Ukraynalı mahkumlara kötü muamele yapıldığına tanık olduğunu söylüyor.
Bir gün üç mahkumun getirildiğini hatırlıyor:
"Bir tanesi sniper olarak biliniyordu. Bunu duyan Rus albay aklını kaçırdı. Ona vurdu, Ukraynalının pantolonunu indirdi ve ona evli olup olmadığını sordu.
"Mahkum 'Evet' diye cevap verdi. Albay, 'O zaman biri bana temizlik sopasını versin' dedi. 'Seni bir kıza çevireceğiz ve videosunu karına göndereceğiz' dedi."
Yefremov başka bir gün de albayın mahkumdan birliğindeki tüm Ukraynalı milliyetçilerin isimlerini vermesini istediğini anlatıyor:
"Ukraynalı soruyu anlamadı. Askerlerin Ukrayna Silahlı Kuvvetleri'nin deniz piyade birliğinden olduğunu söyledi. Bu cevabından dolayı onun birkaç dişini söktüler."
Kremlin Rusların şuna inanmasını istiyor: Rusya Ukrayna'da faşistlerle, neo-Nazilerle, ultra milliyetçilerle savaşıyor. Bu yanlış anlatı Rus halkının ve askerlerinin gözünde Ukraynalıların insan dışı olarak görünmesini sağlıyor.
Yefremov, bir Ukraynalı mahkumun gözlerinin bağlı olduğunu söylüyor:
"Albay mahkumun kafasına silah dayadı ve 'Üçe kadar sayıp seni başından vuracağım' dedi. Saydı ve başının yanından ateş etti. İki tarafından da. Ardından albay ona bağırmaya başladı. 'Yoldaş albay! Sizi duyamaz, onu sağır ettiniz!' dedim."
Yefremov, albayın Ukraynalılara normal yemek verilmemesini emrettiğini, sadece su ve kraker verilmesini söylediğini anlatıyor. Ancak, "Biz onlara sıcak çay ve sigara vermeye çalışıyorduk" diyor.
Mahkumların yerde uyumadığını, askerlerinin onlara geceleri kimse görmeden saman verdiğini söylüyor.
Başka bir sorguda albayın bir mahkumu kolundan ve sağ dizinin altındaki kemiğinden vurduğunu anlatıyor Yefremov. Askerlerinin mahkumun yaralarını sardığını ve "deli albaya değil" diğer Rus komutanlara mahkumun hastaneye gitmesi gerektiğini, yoksa kan kaybından öleceğini söylediğini anlatıyor.
"Ona Rus üniforması giydirdik ve hastaneye götürdük. 'Ukraynalı savaş mahkumu olduğunu söyleme. Çünkü ya doktorlar tedavi etmeyi reddeder ya da yaralı Rus askerler seni duyar ve vururlar, onları durduramayız' dedik."
Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Yüksek Komiserliği Ukrayna savaşında mahkumlara kötü muamele vakalarını belgeliyor. Şimdiye kadar hem Rus hem Ukraynalı 400'den fazla savaş mahkumuyla görüşüldü.
BM'nin Ukrayna merkezli gözlem ekibinin başındaki Matilda Bogner, "Ne yazık ki savaşın iki tarafından da savaş mahkumlarına işkence ve kötü muamele uygulandığını gördük" diyor:
"Eğer kıyaslarsak; mahkumiyetin neredeyse her aşamasında Ukraynalı savaş mahkumlarına şiddet, işkence ve kötü muamele uygulanıyor. Çoğu açıdan, Rusya'daki ya da işgal altındaki Ukrayna'daki pek çok bölgede mahkumiyet koşulları en kötüsü."
Bogner, Ukraynalı savaş mahkumlarına en kötü işkence ve kötü muamelenin genelde sorgu sırasında yapıldığını söylüyor. Elektrikle idam edilebiliyorlar ve iple asarak dövmeye kadar tüm işkence yolları kullanılıyor.
"Mahkum edilecekleri yere getirildiklerinde 'hoşgeldin dayağı' denilen bir uygulama var. Sık sık açlık ve susuzlukla da karşı karşıya kalıyorlar" sözlerini ekliyor.
Rus savaş mahkumlarına da dayak ve elektrikle idam uygulanıyor.
Bogner, "Her türlü işkence ve kötü muamele uluslararası hukuk gereğince yasak. İki tarafın da bunu yapması kabul edilebilir değil."
BBC, Yefremov'un anlattığı işkence iddialarını bağımsız olarak doğrulayamadı ancak bunlar başka Ukraynalı mahkumların iddilarıyla örtüşüyor.
Rusya Savunma Bakanlığı ise yorum isteğimize cevap vermedi.
