Başbakan Erdoğan, Çin ile stratejik ortaklığı pekiştirecek; Uygurlar köprü olacak Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın 8-11 Nisan günlerinde başbakan sıfatıyla Çin'e yapacağı resmi ziyareti, iki ülke arasında en hassas konu olan Uygur Türklerinin yoğun yaşadığı Şincan (Xinjiang) Uygur Özerk Bölgesi'nden başlıyor. Çin Başbakanı Wen Jiabao'un davetiyle ilk olarak özerk bölgenin merkezi Urumçi'de temaslar yapacak Erdoğan, daha önce bu bölgeyi ziyaret eden Cumhurbaşkanı Abdullah Gül gibi bölgenin iki ülke arasındaki ilişkilerde köprü görevi görmesi gerektiğine işaret edecek. Öte yandan, Erdoğan'ın kalabalık bir işadamı heyeti ve 64 Türk basın mensubuyla birlikte Çin'e yaptığı tarihi ziyaretin ilk durağının Urumçi olması, iki ülke arasında Temmuz 2009'da yaşanan Uygur-Çinli etnik çatışmasında yaşanan olaylar sonrasında gerilen ilişkilerin normalleşmesi sürecinin devamı olarak yorumlanıyor. Olaylarda Çin'e göre 197, Uygur kaynaklarına göre ise çok daha fazla kişi hayatını kaybetmişti. Ziyaretin Urumçi'den başlaması aynı zamanda iki tarafın Urumçi'nin Türk-Çin ilişkilerinde köprü olması konusundaki mutabakatını gösteriyor. Urumçi'ye giden ilk Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı sıfatını kazanacak Erdoğan, Urumçi'de bölgenin yetkilileriyle görüşüp, burada kurulması planlanan Türk sanayi bölgesi ve Büyük Cami ziyaretlerinin de aralarında bulunduğu bir dizi sosyal ve kültürel program yapacak. Uygur bölgesine, Başbakan Yardımcısı sıfatıyla 2000 yılında Devlet Bahçeli, 2007'de Dış Ticaretten Sorumlu Devlet Bakanı Kürşat Tüzmen, 2009'da Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve dönemin Devlet Bakanı Zafer Çağlayan, 2010'da da Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ziyaret gerçekleştirmişti. Çin'in yüzölçümü bakımından en büyük eyalet düzeyindeki idari bölgesi Şincan'ın nüfusu 20 milyon ve bunların 8 milyonunu Uygur Türkleri oluşturuyor. Uygurlar, Çin'in politikalarından rahatsız. Han kökenli Çinli sayısı 1949 yılında yüzde 7 iken, bu rakam 2002'de yüzde 40'lara yükselmişti. Bölge nüfusunun yüzde 7,04'ünü Kazak, yüzde 4,46'sı ise Hui Müslümanları oluşturuyor. Doğal kaynaklar bakımından olukça zengin bölge, Moğolistan, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Afganistan, Pakistan ve Hindistan'a toplam 5 bin 400 kilometre uzunluğunda sınırı bulunuyor. Burası aynı zamanda dünyada deniz kıyısına en uzak bölge olarak biliniyor. Çin, batı bölgesini kalkındırma politikası çerçevesinde Urumçi'yi önemi bir merkez haline getirmeyi hedefliyor. SİYASİ MESAJLAR VE ZİYARETİN PEKİN AYAĞI Erdoğan, Urumçi'den sonra başkent Pekin'e geçerek burada Çin Başbakanı Wen tarafından askeri törenle karşılanacak. Törenin ardından heyetler arası görüşme gerçekleştirilip, iki ülke arasında bir dizi anlaşma imzalanacak. Bunları ise nükleer işbirliği, müzakereleri biten yatırımların karşılıklı teşviki ve korunması (YKTK) niyet bildirgesi, demiryolları arasında işbirliği protokolü, TRT ve Çin'in devlet televizyonu CCTV arasındaki işbirliği protokolü oluşturuyor. Gıda güvenliği anlaşması da bu ziyarette bitirilme aşamasına getirilecek. Erdoğan, Pekin temaslarında ayrıca Çin'in devlet liderleriyle de bir araya gelecek. Başbakan Erdoğan, Çinli liderlerle görüşmesinde, Seul'deki nükleer güvenlik zirvesinde ABD Devlet Başkanı Barack Obama ile görüştüğü en önemli konu olan Suriye konusu ile komşu İran'ın nükleer konularında Türkiye'nin görüşünü aktaracak. Çin, Suriye konusunda Rusya ile birlikte Birleşmiş Milletlilerin tasarısına karşı çıkmıştı ve Esed yönetimi konusundaki tavrıyla başta Arap ülkeleri olmak üzere Batı dünyasından tepki çekmişti. Başbakan daha sonra da Çinli ve Türk işadamları ile Pekin'deki Türk vatandaşlarının da katılacağı iş forumunda bir konuşma yapacak. Erdoğan, Pekin'in ardından Çin'in finans merkezi ve en büyük şehri Şanghay'a geçerek, burada Çinin önde gelen şirketlerin CEO'larıyla bir araya gelecek ve Çinli şirketleri Türkiye'ye yatırıma çağıracak. Erdoğan burada ayrıca bir üniversitenin Türkçe bölümünün açılışını yapacak, Şanghay'daki bir camiyi ziyaret ederek Çin gezisini tamamlayacak. Çin Cumhurbaşkanı Hu Jintao'un yardımcısı ve gelecek yıl Çin'in müstakbel lideri olması beklenen Xi Jinping'in bu yıllın başında yaptığı Türkiye ziyareti, ilişkilerin geliştirilmesi sürecinde çok hızlı ve kararlı başlamıştı. Erdoğan'ın da Çin'e yapacağı üst düzey ziyaretler iki tarafın siyasi kararlılığını gösteriyor. Xi'nin Türkiye ziyaretinde iki ülke arasında yerel para birimleriyle ticareti ön gören Swap anlaşması ve mali işbirliği anlaşması ile firmalar arasında 1,3 milyar dolarlık sözleşmeler imzalanmıştı. Erdoğan'ın Çin ziyareti de bu sürecin en önemli parçalarından birini teşkil ediyor. Ziyarette ayrıca devletler arasında yeni anlaşmalar imzalanmasının yanı sıra özel sektör firmalar arasında kömür, enerji, ulaştırma alanlarında pek çok yeni işbirliği projeleri gündeme gelecek. TİCARETTE DE STRATEJİK ORTAKLIK Çin ile Türkiye arasında 2001'de 900 milyon dolar olan ticaret hacmi, 2006'da 10 milyar dolara, 2011'de ise 24,2 milyar dolara ulaştı. 2012 Ocak- Şubat verileri çerçevesinde yıl sonunda ticaretin 30 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Çin, son 10 yılık dönemde kaydedilen gelişmeler sonucu, Türkiye'nin Almanya ve Rusya ile birlikte en önemli üçüncü ticaret ortağı haline geldi. Bu durum ticari ilişkiler alanında stratejik ortaklık olduğunu gösteriyor. Türk-Çin ilişkilerinin en önemli gündem maddelerinden biri olan dış ticaret açığının telafi edilmesi amacıyla karışlıklı önlemler alınmasının ve politikalar uygulanmasının bu ziyaret sırasında da gündeme gelmesi bekleniyor. Ayrıca, Türk tarafının bu kapsamda Çin'den yeni açılımlar beklentisi vurgulanacak. Türkiye geçen yıl Çin'e 22 milyar dolarlık açık vermişti. ÇİN'İN BEKLENTİSİ Çin, bu ziyarette Başbakan Erdoğan'dan "tek Çin" ilkesi ile Pekin'in, "terörizm, bölücülük ve aşırı dincilik'' olarak gördüğü "üç kötü güç" konularında destek arayacak. Çin, Batı Asya ve Kuzey Afrika'da stratejik işbirliği kurduğu ilk ülke olan Türkiye'nin son yıllardaki yükselişini yakından takip ediyor. Başbakan Wen'ın 2010 yılındaki Türkiye ziyaretinde stratejik işbirliği ilişkisi başlatılmış ve Cumhurbaşkanı Yardımcısı Xi'nin ziyareti sırasında önemli mesafe alınmıştı. Çinli firmalar, Ankara-İstanbul arasındaki hızlı tren hattının 2. etabının inşası gibi projeler yürütüyor. Çin ayrıca, aralarında İstanbul'a yapılacak üçüncü köprü ile demiryolu ve enerji projeleri benzeri büyük altyapı projelerini yakından takip ediyor. Wen ve Xi'nin ziyaretleri sırasında sonuçlandırılan anlaşmalar ile Erdoğan'ın ziyareti sırasında imzalanması beklenen anlaşmalar dikkate alındığında, önümüzdeki yıllarda Türkiye ile Çin arasında altyapı projelerinde stratejik bir ortaklı oluşacağı görülüyor. ASKERİ İLİŞKİLER Öte yandan, askeri ilişkiler de diğer alanlardaki gibi gelişme gösteriyor. Türkiye, Çin'in askeri hava tatbikatı yaptığı ilk NATO ülkesi konumunda bulunuyor. Çin savaş uçakları, sınırlarını il kez aşarak, Türkiye'ye gelip, Anadolu Kartalı tatbikatına katılmıştı. Başbakan Erdoğan, Çin'e Başbakan sıfatıyla ilk kez geliyor. Erdoğan, Çin'e 2003'te Genel Başkan sıfatıyla bir ziyaret gerçekleştirmişti. Erdoğan'a, Başbakan Yardımcısı Bekir Bozdağ'ın yanı sıra Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan, Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım ve Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay eşlik ediyor. Söz konusu bakanların da bu ziyaretteki temasları, ziyaretin tamamlayıcı bölümünü teşkil edecek.