CUMHURİYET Halk Fırkası’nın bu bayrağı, yüce Türk bayrağının etrafında, onun daha ziyade yücelmesi için fikir ve hareket birliği yapan inkılápçı neslin işareti olarak yükselecek ve dalgalanacaktır.’ (Faik Reşid Unat, ‘Parti bayrağı’, Aylık Ansiklopedi, Sayı: 13, Mayıs 1945, s. 406-7.) CHP’nin 15 Mayıs 1931’deki Üçüncü Büyük Kongresi’nde oluşan 6 oklu yeni bayrağı, işte böyle tarif edilmekteydi. Peki bu 6 ok nereden çıkmıştı? Birdenbire mi, yoksa el yordamıyla mı bulunmuştu? Neleri simgeliyordu? Neden bir başka simge değil de ‘ok’ seçilmişti? Aşağıda bu soruların cevaplarını bulacaksınız. YÜKSEK KOMİSYON KURULDU 1933’te Cumhuriyet’in Onuncu Yıl Kutlamaları içini hazırlıklar sürmektedir. Bu sırada olmayan demokratik rejimimizin yegáne partisi CHP’nin, kendisini devletten ayırt edici bir bayrağa ihtiyaç duymuş olması ilginçtir. 1935’e doğru hızla devletle özdeşleşecek olan partinin bu tavrını anlamak kolay olmasa da, kanunla görevlendirilen ‘yüksek komisyon’, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri’nin devamı olan CHP’nin fikriyatını ifade eden bir sembol (remz) ararken maksada en uygun, herkes tarafından ‘manası en kolay anlaşılır, en basit fakat en güzel bir eser olan parti bayrağını’ ortaya koymuştur. CUMHURİYETİN ALTI PRENSİBİ Altı Ok’a giden ilk adım 9 Eylül 1923 günü, yani Cumhuriyet’in ilanından 50 gün önce atıldı. Gazi Mustafa Kemal, kendi eliyle kurduğu (o zamanki adıyla) Halk Fırkası için bazı esaslar belirlemişti. Bunlardan üçü, 1923 tarihli ilk CHP nizamnamesinde ilke olarak tespit edilmişti: Birincisi Cumhuriyetçilik, ikincisi Milliyetçilik, üçüncüsü ise Halkçılıktı. Dördüncü ok için 3 Mart 1924’ü beklemek gerekecektir. Bu tarihte Hilafet kurumu ile Şer’iyye ve Evkaf Vekaleti kaldırıldıktan, ardından da tevhid-i tedrisat kanunu çıkarıldıktan sonra CHP ilkelerine ‘Laiklik’ eklenmiş oldu. 15 Mayıs 1931’de yapılan Üçüncü Büyük Kongre’de ise bunlara Devletçilik ve İnkılapçılık dahil edilecektir. CHP’nin 6 esas prensibinin bir parti bayrağı haline gelebilmesi için Onuncu Yıl Kutlamalarını beklememiz gerekecekti. İlginç olan, bugün ilericiliği değil, tutuculuğu; devrimciliği değil, muhafazakárlığı, yani gaz pedalını değil, freni temsil eden CHP bayrağının amacı olarak partinin ‘ruhunda kaynayan hızın ve ileriliğin’ gösterilmiş olmasıdır. Bir başka çarpıcı nokta ise bayraktaki okların tarihî önemidir. CHP bayrağında kullanılacak okların seçimi, bilimsel bir titizlikle yapılmıştır. KANUN BİLE ÇIKARTILDI Ok, hedefe fırlatılan, eylem halinde bir silah. Söz konusu bayrağın sol alt köşesinde hayalî bir ‘yay’ dahi belirlenmiştir. Dikkat edilirse bu yayın içine konulan 6 oktan sadece birinin, üstten dördüncüsünün yaya takılacak kısmı, gerçek oklarda olduğu gibi hafifçe kertik yapılmıştır. Bu oklar ince elenip sık dokunularak seçilmiş, milli müzelerimizdeki Türk oklarından stilize edilmiştir. Yalnızca birisi, Türk okunun orantılı resmedilmiş tam şeklidir. Diğerleri ise hayalî yaya uyacak şekilde saplarından kesilmiştir. Bayrağın renkleri, Türk bayrağının renkleri olan kırmızı ve beyaz, en-boy oranı ise Türk bayrağının aynısı olarak belirlenmiştir (2/3). Bayrağın nerelerde kullanılacağı da kanunla kararlaştırıyor: 1. Normal bayrak, 2. Meydan ve sokak bayrağı, 3. Süs bayrağı, 4. El bayrağı. Bir de not düşmüş yetkililer: Direklere bayrak asılacağı zaman ucuna Türk oku şeklinde hafif beyaz madenden bir başlık takılmalıdır. 74 yıl sonra CHP bayrağındaki hayalî yayı çekecek babayiğit kalmadığı gibi, okların da menzilleri kapanmış görünüyor. Bir IV. Murad bekleniyor olmalı. SALİH MERCAN/STAR