Anayasa Mahkemesi (AYM) olağanüstü hal (OHAL) Kanun Hükmünde Kararnameleri (KHK) ile uygulanan “ilave tedbirlere” karşı dava açma hakkını ortadan kaldıran düzenlemeyi iptal etti.

Euronews Türkçe'de yer alan habere göre AYM’nin kararına göre OHAL ile işten çıkarıldıktan sonra pasaport ve lisansları iptal edilen kişiler OHAL İşlemleri İnceleme Komisyonuna başvurabilecek. Kurum ve kuruluşların kapatılmasına bağlı olarak, mal varlığının hazineye devredilmesi gibi ilave tedbirlere de karşı da komisyona başvurunun önü açıldı.

AYM, “Zorunlu olarak uygulanması gerekmeyen ilave tedbirlerin hukuka uygun olup olmadığını değerlendirebilecek herhangi bir idari ve adli yol da öngörülmemiştir” diyerek bu durumdaki kişilerin haklarını arayabilmesine imkan tanıdı. Karar 7 üyenin karşı oyu ve oy çokluğuyla alınırken, daha önce 'ilave tedbirler'e karşı komisyona başvuru yapılmasının önü kapalıydı.

AYM, CHP’nin 1 Şubat 2018 tarihli ve 7075 sayılı Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu Kurulması Hakkında KHK'nın Değiştirilerek Kabul Edilmesine Dair Kanun’un bazı hükümlerinin iptali ve yürürlüklerinin durdurulması için yaptığı başvuruyu karara bağladı. CHP başvurusunda, kuralın doğrudan OHAL KHK’ları ile uygulanan ilave tedbirlere karşı dava açma hakkını ortadan kaldırdığı ve bunun anayasaya aykırı olduğunu savundu.

AYM, Olağanüstü Hâl İşlemleri İnceleme Komisyonu’nun kurularak doğrudan KHK hükümleri ile uygulanan kamu görevinden çıkarma ve kapatma gibi tedbirlere karşı dolaylı olarak dava açma hakkı tanındığını hatırlattı. Ancak AK Parti hükümetinin getirdiği kanun OHAL kapsamında yürürlüğe konulan KHK’larda yer alan “ilave tedbirlere” karşı Komisyona başvuru yapılamayacağını hüküm altına almıştı.

AYM ilave tedbirlerin tamamının asıl tedbirlerin zorunlu sonucu olduğunun söylenemeyeceğine dikkat çekerek, “Kamu görevinden çıkarılan kişinin kamu konutundan da tahliye edilmesi gibi tedbirler asıl tedbirin zorunlu bir sonucu ise de kamu görevinden çıkarılan kişinin pasaportuna el konulması ya da kapatılan kurum ve kuruluşların mal varlığına el konulması gibi tedbirler asıl tedbirin yanında uygulanması zorunlu olan tedbirler niteliğinde değildir.” yorumunda bulundu.

???????

Anayasa Mahkemesi, OHAL KHK’ları ile düzenlenen ilave tedbirlerden bazılarının anayasada güvence altına alınan temel hak ve özgürlüklerle doğrudan ilgili olduğunu vurgulayarak, “Örneğin kapatılan kurum ve kuruluşların mal varlığının Hazineye devredilmesi Anayasa’nın 35. maddesiyle güvence altına alınan mülkiyet hakkına, kamu görevinden çıkarılanların pasaportlarına el konulması ise Anayasa’nın 23. maddesiyle güvence altına alınan yerleşme ve seyahat hürriyetine sınırlama getirmektedir.” tespitinde bulundu.

Asıl tedbirin hukuka uygun olmasının bu tedbirlerden ayrılabilir nitelikte olan ilave tedbirlerin de mutlaka hukuka uygun olduğu anlamına gelmeyeceğini belirten Yüksek Mahkeme şu değerlendirmeyi yaptı: “Bu nedenle Anayasa’da güvence altına alınan temel hak ve özgürlüklere sınırlama getiren ilave tedbirlerin asıl tedbirlerden bağımsız olarak hukuka uygun olup olmadığının değerlendirilmesi gerekir. Bu tedbirlerin hukuka uygun olup olmadığının denetimi ise ancak yargı makamlarının etkili bir denetim yapmasına imkân verecek bir idari başvuru yolunun öngörülmesiyle mümkündür.”

Herhangi bir ayrım yapılmaksızın tüm ilave tedbirlere karşı Komisyona başvuru hakkının tanınmamasının “bu tedbirlerin idari ve yargısal merciler tarafından etkili bir şekilde denetimini imkânsız kıldığını” belirten AYM, bu itibarla kuralın Anayasa’da güvence altına alınan etkili başvuru hakkına aykırılık oluşturduğunu bildirdi. AYM bu nedenle “...ilave tedbirler ile...” ibaresinin Anayasa’nın 40. maddesine aykırı olduğuna ve iptaline karar verdi.

OHAL KHK'ları ile kapatılan kurum ve kuruluşlarda çalışanlar tazminat ve diğer sosyal haklarıyla ilgili başvuru yapamıyordu. Aralarında akademisyen, gazeteciler ve işçilerin de olduğu binlerce kişi bu haklarını alamadı. AYM'nin bu kararının bu kişilerin haklarını nasıl etkileyeceği ise henüz netlik kazanmadı.