Parlamenterden Başkanlık sistemine geçenlerde durum ne?

⏱ Okuma Süresi 2 dk•Yayınlanma Cumartesi, Kasım 19 2016

Parlamenter sistemle yönetilen Türkiye, bir süredir başkanlık sistemine geçmeyi tartışıyor. Peki dünyada parlamenter sistemden demokratik yollarla başkanlık sistemine geçen başka bir ülke oldu mu? Olduysa, sistem değişikliği ne gibi sonuçlara yol açtı?

BBC Türkçe'ye konuşan, ABD'deki Austin Teksas Üniversitesi'nde karşılaştırmalı siyaset dersleri veren Profesör John Gerring gelişmiş, demokratik ülkeler arasında parlamenter sistemden başkanlık sistemine geçen ülke olmadığını söylüyor.

Chicago Üniversitesi'nde, siyaset bilimi ve seçim sistemleri üzerine çalışmalar yürüten akademisyen Peter Buisseret ise sadece Sahra Çölü'nün güneyindeki bazı Afrika ülkelerinin bu sistem değişikliğini tercih ettiğini belirtiyor.

BBC Türkçe de bu ülkelerden üçünden, Zimbabve, Gana ve Malavi'den uzmanlara, başkanlığın ülkelerine ne getirip ne götürdüğünü sordu.

Zimbabve: 'Sonucu diktatörlük oldu'

Halen 92 yaşındaki Robert Mugabe'nin 1980'den 1987'ye kadar başbakan olarak yönettiği Zimbabve, o yıl yapılan bir anayasa değişikliyle başkanlık sistemine geçti. O yıla kadar sembolik olan Cumhurbaşkanlığı makamı ise kaldırıldı.

Zimbabve siyasetini yakından takip eden ve İngiltere'deki Kent Üniversitesi Hukuk Fakültesi akademisyeni Alex Magaisa, ülkede başkanlık sistemine geçişin nedenini "gücün merkezileştirilmesi arzusu" olarak gösteriyor:

"Mugabe parlamenter sistemde mutlu değildi, daha fazla güce ve kontrole sahip olacağı bir başkanlık rejimi istiyordu. Bu sistemle parlamento zayıflatıldı."

Magaisa, başkanlık sistemine geçişin sonucunun diktatörlük olduğunu ve bu diktatörlüğün o günden beri varlığını sürdürdüğünü söylüyor:

"Parlamenter sistem daha iyiydi çünkü o zaman başbakan parlamentonun bir üyesiydi, parlamentoya gitmesi ve kendisine yöneltilen soruları yanıtlaması gerekiyordu. Başkanlık sisteminde ise başkanın parlamentoya hesap vermesi gerekmiyor."