Çin Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Geng Shuang, 2018'de Çin'in Pekin kentinde düzenlenen BRICS Bakanlar toplantısında gazetecilere verdiği demeçte, bloğun askeri bir ittifak haline gelmeyeceğini söylemişti.

Ancak Geng, BRICS’in, siyasi ve güvenlik işbirliğini ekonomik işbirliği paralelinde derinleştirmeyi planladığını ifade etmişti. Şubat ayında Güney Afrika'nın doğusundaki Hint Okyanusu kıyılarında gerçekleşen 10 günlük Çin, Rusya ve Güney Afrika ortak donanma tatbikatı, güçlü Bloğun şimdiden bir askeri koalisyona dönüştüğünü gösteriyor.

Dünyanın gelişmekte olan en büyük ekonomileri Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin’in baş harflerinden uluşan BRIC ifadesini İlk defa Goldman Sachs Amerikan Yatırım Bankası’ndan İngiliz iktisatçı Jim O'Neill tarafından kullandı. BRIC’in ilk üst düzey toplantısını ülkelerin dışişleri bakanları Eylül 2006'da, BM Genel Kurulu için geldikleri New York'ta bir araya gelerek gerçekleştirdiler. 1. BRIC zirvesi 16 Haziran 2009'da Rusya'nın Yekaterinburg kentinde yapıldı. Eylül 2010'da New York'ta düzenlenen BRIC Dışişleri Bakanları toplantısında Güney Afrika tam üye olarak kabul edildi ve birliğin ismi BRICS olarak değişti.

BRICS ülkeleri dünya nüfusunun %41'ini, dünya yüzölçümünün %29,3'ünü, küresel GSYİH'nın %24'ünü ve dünya ticaretinin %16'sını oluşturuyor. Blok, G7 grubunun gelişmiş ekonomilerinin en önemli rakibi olarak görülüyor. Güney Afrika, kulüpteki en küçük ama Afrika kıtasındaki en büyük ekonomi ve güçlü kurumları sayesinde, uzun süredir dış yatırımcılar için 'Afrika'ya açılan kapı' olarak görülüyor. BRICS üyeleri, Mart 2013'te Güney Afrika'nın Durban kentinde düzenlenen beşinci BRICS zirvesinde, batının güçlü ekonomilerinin söz sahibi olduğu IMF ve Dünya Bankası’na alternatif olmak için BRICS Kalkınma Bankası oluşturma konusunda anlaştılar. Güney Afrika hükümeti, enerji, bilgi ve iletişim teknolojisi, demiryolu ve karayolu altyapısı, tarım ve gıda gibi alanlarda BRICS ülkelerinden yararlanmaları için büyük Afrika ülkelerini Güney Afrika'daki BRICS zirvelerine davet etti.

Birçok Afrika ülkesi BRICS’i IMF ve Dünya Bankası'na bir alternatif olarak görüyor. Bu nedenle BRICS, Afrika ülkelerine düşük faizli kredi sağlamak için Yeni Kalkınma Bankası, Koşullu İhtiyat-Fonu Düzenlemesi, BRICS ödeme sistemi ve BRICS rezerv para birimini kurdu.

Bununla birlikte,  dönemin ABD Başkanı Donald Trump'ın 2018'de Çin'e ekonomik savaş başlatması ve Covid-19 salgınının gelişmekte olan ekonomiler üzerinde büyük olumsuz etkisi olması gibi nedenlerle jeopolitik dengeler hızla değişti.

Ayrıca Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmesinden bu yana ABD hükümeti ve AB ülkeleri Moskova hükümetine sert yaptırımlar uyguladı. Tecrit edilmiş Rusya, Pretoria ile olan yakın ilişkisinden yararlanmaya çalışıyor. Güney Afrika’nın KwaZulu-Natal eyaletindeki Durban şehrinin kıyılarında ve Richards Körfezi açıklarında gerçekleşen üç uluslu deniz tatbikatı “Mosi II” Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin yıldönümüne denk geldiğinden, Batılı ülkeler Güney Afrika’yı böyle bir tatbikata ev sahipliği yaptığı için sert bir dille eleştirdiler. Ayrıca muhalefet ve NGO’lar da Pretoria hükümetini yerden yere vurdu.

Güney Afrika'nın ana muhalefetteki Demokratik İttifak milletvekili ve partinin Gölge Savunma ve Askeri İşler Bakanı Kobus Marais yaptığı açıklamada, Rusya'nın Mosi II Tatbikatı'ndaki açık hedefinin, Güney Afrika’yı batıya karşı propagandası için suiistimal etmek olduğunu belirtti: “Rusya, Mosi II Tatbikatı sırasında hipersonik Tsirkon (Zirkon) füzesini test edecek ve bizi savaş suçlarına suç ortağı yapacak. Hipersonik Tsirkon füzesini taşıma ve fırlatma kabiliyetine sahip 'Amiral Gorshkov' savaş gemisinin amacının ne olduğu ortada.”

Ukrayna'nın Güney Afrika Büyükelçisi Liubov Abravitova da Pretoria hükümetini sert bir şekilde eleştirdi: "Güney Afrika'nın, Ukrayna milletini yok etmeye çalışmak için barışçıl bir ülkeye karşı askeri gücünü kullanan saldırgan, işgalci bir ülkeyle askeri bir tatbikata ev sahipliği yapması çok rahatsız edici”.

ABD Temsilciler Meclisi de Güney Afrika'nın Rusya ve Çin ile askeri tatbikata ev sahipliği yapmasını ve katılmasını şiddetle eleştirdi ve Joe Biden Yönetimine Güney Afrika ile ilişkilerini gözden geçirmesi çağrısında bulundu. Ancak Güney Afrika Savunma Bakanı Thandi Modise, Mosi II deniz tatbikatının "üç ülkenin operasyonel becerileri, uzmanlığı ve deneyimlerini paylaşması için bir platform görevi görecek", sözleri ile tatbikatı övdü.

Güney Afrika Ulusal Savunma Kuvvetleri (SANDF), Kasım 2022'de Cape Town’daki Simon's Town Deniz Üssü'nde Fransa ile iki yılda bir düzenlenen ortak Oxide deniz tatbikatını yaptığı gibi, yabancı ülkelerle askeri tatbikatlara katılarak operasyonel kapasitesini geliştirmeye hevesli. SANDF’tan yapılan açıklamada, geçen yıl KwaZulu-Natal'da Amerika Birleşik Devletleri Donanması ile ortak tatbikat anlaşmaları imzaladığı ve Güney Afrika’nın Birleşik Krallık, Çin, Nijerya, Fildişi Sahili ve Gana donanmaları ile temaslarının olduğunu belirtilerek, sadece Çin ve Rusya ile tatbikat yapılmadığını ifade edildi.

Güney Afrika, Atlantik ile Hint Okyanusu'nu birbirine bağlayan çok önemli bir deniz yolu üzerinde yer aldığından, Pretoria hükümeti, jeo-stratejik konumundan daha fazla yararlanmayı planlıyor. Pretoria çok uluslu bir dış politika izliyor ve Pretoria'nın BRICS üyeleriyle ortak askeri tatbikatı uzun süredir bekleniyordu.

Güney Afrika dünyanın en zengin maden kaynaklarına sahip ve ülkenin güçlü yabancı yatırımlara ihtiyacı var. Öte yandan, Çin ve Rusya gibi dünya askeri devleriyle savunma ilişkileri, ticari ilişkilere sahip olmaktan daha karmaşık. Güney Afrika'nın Deniz kuvvetleri, ülkenin beyazlardan bağımsızlığını kazandığı 1994’ten beri neredeyse hiç geliştirilmedi. Güney Afrika muhalefeti, ülke donanmasının en temel ihtiyaçları bile karşılanmaz durumda iken, BRICS üyeleri ile yapılan pahalı ve riskli tatbikat kararlarından dolayı hükümeti daha çok eleştirecek gibi gözüküyor. Ukrayna Savaşı'nın yıldönümünde Rusya ile ortak tatbikat yapılması, Güney Afrika'nın Rusya-Ukrayna Savaşı'ndaki tarafsız konumuyla da çelişmiş durumda. Suriye'de askeri üs sahibi olduktan sonra Akdeniz'de güç sahibi olan Rusya, MOSI II tatbikatı ile Cape Town kıyılarına ulaşarak, batılı devletlere karşı stratejik bir güce ulaştı.

Güney Afrika'nın Rusya ve Çin ile yaptığı askeri tatbikatın detayları bilinmiyor. Deniz tatbikatı tek seferlik bir anlaşma mıydı yoksa bu tatbikatlar Çin ve Rusya ile devam edecek mi? Güney Afrika henüz çok  yeni bir demokrasi ve çok uluslu şirketler hala ekonomiyi kontrol ettiği için çoğunluk siyah halen ekonomik özgürlüğünü elde edememiş durumda.

Güney Afrika’nın tarafsız kalıp kendi donanmasını güçlendirmek yerine ABD, Fransa, Çin ve Rusya gibi büyük güçlerle ortak askeri tatbikatlara girişmesi, Güney Afrika'nın güvenliğini riske atıyor.  BRICS'in askeri bir birlik haline gelmesi Güney Afrika'yı büyük güçler için daha da fazla siyasi, ekonomik ve askeri rekabet alanı haline getiriyor.