Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) lideri ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzasıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne (TBMM) sunulan 2021 yılı bütçe teklifleri, “Kamu Özel İşbirliği (KÖİ)” modelinin sebep olduğu “ekonomik yıkımı” gözler önüne serdi.

Bütçe tekliflerine göre, sadece üç kamu kurumundan şirketlere üç yılda aktarılacak tutar 109 milyar TL’yi geride bırakacak. Kurumların yatırım ödeneklerinin tamamına yakını garanti ödemelerine gidecek.

Sağlık Bakanlığı’nın 2021 Yılı Bütçe Teklifi, 18 Kasım Çarşamba günü Plan ve Bütçe Komisyonu’nda ele alınacak. Teklifte, KÖİ modeli ile hayata geçirilen şehir hastanelerinin bütçede oluşturduğu yük de yer aldı. 

Buna göre, halkın cebinden para çıkmadan yapıldığı iddia edilen şehir hastaneleri için birçoğu “yandaş” olan şirketlere gelecek yıl 16 milyar 391 milyon TL ödeneceği hesaplandı. 2022’de bu tutar 20 milyar 624 milyon 544 bin TL, 2023’te ise 23 milyar 268 milyon TL olacak. Üç yılda şirketlere ödenecek toplam tutarın ise 60 milyar TL’ye ulaşması öngörülüyor.

Sağlık Bakanlığı’nın gelecek yıl 18 milyar 554 milyon TL, 2022’de 20 milyar 40 milyon TL ve 2023’te 23 milyar 196 milyon TL olmak üzere üç yıllık toplam yatırım bütçesi 61,7 milyar TL olacak. Böylece şehir hastanelerine yapılan ödeme ile yatırımlar arasındaki fark sadece 1,7 milyar TL olacak.

19 Kasım Perşembe günü görüşülecek Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın bütçe teklifinde ise Avrasya Tüneli için ödenecek garanti tutar yer aldı. 2021’de 540 milyon TL, 2022’de 308 milyon TL ve 2023’te de 248 milyon TL, “trafik garantisi” olarak şirketlere ödenecek. Bu alanda yapılacak toplam harcama ise 1 milyar 96 milyon TL olacak. 

Aynı gün görüşülecek Karayolları Genel Müdürlüğü’nün bütçe teklifinde ise garanti ödemeleri yatırım bütçesini geride bıraktı. Karayolları’nın sorumlu olduğu yolları yapan şirketlere ödenecek “trafik garanti ücreti” gelecek yıl 14 milyar TL, 2022’de 16,9 milyar TL ve 2023’te 17,3 milyar TL olacak. Üç yılda Karayolları’nın bütçesinden çıkacak toplam garanti ücret tutarı ise 48,2 milyar TL’ye ulaşacak.

Karayolları’nın yatırım bütçesi de 14 milyar TL olarak belirlendi. Sonraki yıllar yatırım bütçesi, garanti ödemelerin altında kalacak. Karayolları için 2022’de 13,1 milyar TL, 2023’te ise 16 milyar TL yatırım bütçesi ayrıldı. Üç yıllık toplam yatırım bütçesi ise garanti ödemelerin yaklaşık 5,1 milyar TL altında kalarak 43,1 milyar TL olarak hesaplandı.

Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Grup Başkanvekili Özgür Özel, iktidarın garanti ödemeleri ile bazı şirketleri zengin ettiğini belirterek, “Yap-işlet-devret ve yap-kirala-devret projelerinin bütçeye zararının her yıl giderek artacağı konusunda uyarılarda bulunmuş, özellikle salgın döneminde bu garanti ödemelerin durdurulması önerimizi ifade etmiştik. 2021 yılı bütçe teklifine baktığımızda bu ödemelerin ulaştığı korkutucu boyutlar bir kez daha karşımıza çıkıyor.” dedi.

Erdoğan’ın KÖİ projeleri için, “Milletin cebinden kuruş çıkmıyor” dediğini anımsatan Özel, şunları söyledi: “Bu yöntemle yapılan şehir hastaneleri ile köprü ve otoyollar için 2021 yılında yapılacak harcamaların oranı, bir önceki yıla göre yüzde 65,7 oranında artış gösteriyor. Bu sözleşmelerin dolar ve euro üzerinden yapıldığı göz önüne alındığında, ilerleyen yıllarda bu ödenecek payın daha da artacağı ve bu kara deliğin daha da büyüyeceği ortadadır. Türkiye’deki son beş yılda ihale bedeli 100 milyon TL’nin üzerinde olan ve ilk 300 firmanın kazandığı yapım ihalelerinin parasal değer olarak yüzde 27’sinin, beş inşaat şirketine, ayrı ayrı ya da bunların birlikte kurdukları ortaklıklara verildiği göz önüne alındığı burada birkaç şirketin çıkarı uğruna kamunun zarara uğratıldığı gerçeği ile karşı karşıyayız. İktidar partisi kendisine yakın müteahhitleri zenginleştirmek için kullandığı bu yöntemi terk etmeli ve kamu zararı daha da büyütülmemeli.”

Karayolları Genel Müdürlüğü’nün 2021 bütçe teklifi yüzde 65’e yakın bir artışla 34,5 milyar TL olarak belirlendi. 

2022 için 37 milyar TL, 2023 için ise 40,8 milyar TL bütçe tahmininde bulunuldu. Hiçbir yıl başlangıç bütçesi ile yıl sonu harcamaları birbirini tutmayan Karayolları’nın 21,1 milyar TL’lik bütçesi 2020’de de yetmedi. Yılın ilk altı ayı geride kaldığında harcama 22 milyar TL’ye ulaştı. 

16,6 milyar TL’lik bütçeyle 2019 yılına başlayan Genel Müdürlük, o yıl da iki katından daha fazla harcama yaptı. 2019 sonunda harcama tutarı 35,5 milyar TL’ye ulaştı.