Merkez Bankası’nın (TCMB) sert faiz indirimlerine devam etmesiyle dolar/TL 11 liranın üzerine çıktı. TCMB’nin enflasyon yüzde 20’ye çıkmışken son üç toplantıda faizleri 400 puan indirmesi deprem etkisi yarattı. Ekonominin tüm göstergeleri kötüye giderken iktidarın faiz inadından halkın faydasına bir sonuç çıkmıyor. Zira ihtiyaç kredilerinde faizler düşmezken konut kredilerinde faizler indirildi. Kurdaki bir kuruşluk artış ise ülkenin kasasından çıkacak olan dış borç yükünü artırdı.

Merkez Bankası’nın ardından kamu bankaları kurumsal kredi faiz oranlarında 100 baz puana kadar indirim yaptı. Konut kredilerinde de indirime giden Ziraat Bankası, VakıfBank ve Halk Bank sıfır konutlar için kredi faiz oranlarını, dün itibarıyla 1 milyon TL altı tutarlarda yüzde 1,20'ye, 1 milyon TL üzerindeki tutarlarda ise yüzde 1,29'a düşürdü.

Kamu bankaları 25 Ekim'de de kurumsal ve konut kredi oranlarında indirime gitmişti. Faiz oranlarının düşürülmesini talep eden sektörlerin başında inşaat sektörü geliyor. Artan maliyetler ve azalan konut satışları nedeniyle borç batağına giren müteahhitler can simidi olarak konut kredisi faizlerinin indirilmesini talep ediyor. Böylece ekonomini yönetiminin aldığı faiz indirimi kararında gözetilen kesimin müteahhitler olduğu bir kez daha açığa çıkmış oldu.

KART VE İHTİYAÇ KREDİSİ BORCU 640 MİLYAR LİRA

AKP Grup Toplantısı’nda konuşan Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan faiz konusunda “Milleti faize ezdiremeyiz. Faiz belasını milletin sırtından kaldıracağız” dese de geçim sıkıtında olan milyonların sarıldığı ihtiyaç kredileri ve kredi kartı faizlerinde bir indirime gidilmedi. Ağustos ayının son haftasından bu yana ihtiyaç kredilerinde 23 milyar lira, bireysel kredi kartı borçlarında ise 13 milyar liralık bir artış yaşandı. Tüketim harcamaların arttığı sonbahar döneminde kurda yaşanan artış ve yüksek enflasyon geniş kesimlerin geçinmesini daha da zorlaştırdı. 12 Kasım itibarıyla yurttaşın 448 milyar lirası ihtiyaç kredi, 192 milyar lirası ise kredi kartları olmak üzere bankalara olan borcu 640 milyar lirayı buldu.

TÜRKİYE’NİN BORÇ YÜKÜ ARTIYOR

Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre, Türkiye'nin brüt dış borç stoku Haziran 2021 itibarıyla 446,4 milyar dolar seviyesinde. Dolar kurundaki her 1 TL'lik artış, dış borç yükünü 446,4 milyar TL artırıyor.

Önümüzdeki yıl 32,7 milyar doları kamu kesimine ait olmak üzere 103,5 milyar dolar dış borç ödemesi bulunuyor. Kamunun TCMB dahil toplam 206,9 milyar dolar dış borcu var. Buna 33,5 milyar dolar döviz cinsi iç borç da eklenince 240,4 milyar dolar ediyor. Diğer bir ifadeyle doların 10 kuruş artışıyla sade yurttaşların cebinden 24 milyar lira para çıkıyor.

Türkiye, yap-işlet-devret (YİD) modeliyle özel sektör eliyle “mega” olarak nitelendirilen büyük alt yapı projeleri gerçekleştirdi. Bu kapsamda sık sık konuşulan garanti ödemeleri dolar kurundaki artışlarla yeniden gündem oldu.

Avrasya Tüneli’ni yüzde 50 ortaklık ile Yapı Merkezi adlı Türk firması ile SKEC adlı Güney Kore firması yaptı ve 24 yıl 5 ay süreyle işletmesi öngörüldü. Tünelden bir araç için 4 dolar artı KDV geçiş ücreti alınıyor. Avrasya Tüneli İhalesinin yapıldığı 2018 yılında dolar kuru 1,2 TL, 2016 sonunda açıldığında ise dolar kuru 3 TL’nin üzerindeydi. Bugün ise 11 lira civarında. Bugünün dolar kuruyla araç başı garanti 44 lira+KDV.

Yavuz Sultan Selim Köprüsü’ne günlük 135 bin araç geçiş garantisi ve garanti ödemesi olarak da araç başına ‘3 dolar artı KDV’ veriliyor. Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nün ortakları ise IC İçtaş İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. ile İtalyan inşaat devi Astaldi S.P.A. Bugünün kuruyla araç başı verilen garanti 11 lira+KDV.

Osmangazi Köprüsü için de günlük 40 bin araç geçiş garantisi ve garanti ödemesi olarak ‘35 dolar artı KDV’ ödeme yapılıyor. Köprü’nün kamuya devredileceği tarih 15 Temmuz 2035. Bugünkü kurla araç başı garanti bedeli ise 385 lira+KDV.

Hazine’nin açıkladığı borç rakamlarında kamu özel işbirliği projesi kapsamında yapılan otoyol, köprü, demiryolu, şehir hastanesi ve santrallere döviz üzerinden verilen yolcu, gelir ve alım garantileri bulunmuyor. Ancak Prof. Dr. Uğur Emek’in hesaplamasına göre bu rakam yaklaşık 157 milyar dolara ulaşıyor. Dolar kuru arttıkça, hem yurttaşın cebinden doğrudan ödediği geçiş ücretleri artıyor, hem de Hazine’nin projeleri üstlenen şirketlere her yıl yaptığı ödemeler. Kurdaki 1 TL’lik artış Hazine’nin maliyetlerini 157 milyar TL artıyor.