Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü'nce basılan "
Osmanlı Döneminde
Irak" isimli kitapta II.
Abdülhamit döneminde maden mühendisi Paul Groskoph'a yaptırılan petrol araştırmasının
raporları ve
haritaları yayımlandı. Musul,
Kerkük,
Bağdat ve
Erbil'de gösterilen petrol yataklarının yanı sıra
Diyarbakır,
Mardin,
Bismil,
Siirt,
Hakkâri gibi bugün Güney
doğu Anadolu sınırları içindeki petrol yatakları da tespit edilmiş.
Milliyet'in haberine göre bundan tam 106 yıl önce Sultan II. Abdülhamit,
Hazine-i Hassa'dan, yani padişahın şahsi malından
ödenek çıkararak geniş kapsamlı bir petrol rezervi çalışmasına girilmesi için emir verdi. Sultan'ın kendi parasıyla yaptırdığı çalışmada
yabancı ve
yerli mühendisler yer aldı. Musul ve Bağdat çevresinde,
Dicle ve
Fırat nehirleri havzasında petrol taraması yapıldı.
Alman maden mühendisi Paul Groskoph ve Habip
Necip Efendi yönetimindeki araştırma ekibi, çalışmalarını 22
Ekim 1901'de Sultan II. Abdülhamit'e rapor olarak sundu.
Dağlardaki petrol
Yakın zamana kadar içeriği hakkında pek fazla bilgi sahibi olunmayan "Sultan'ın petrol haritası",
Güneydoğu Anadolu illerinde de petrol bulunabileceğini gösteriyor. Haritayı hazırlayan
heyet,
Bitlis Suyu denilen çayın kıyısı boyunca önemli petrol rezervleri belirlediklerini belirtiyor.
Heyetin başkanı Paul Groskoph, petrol noktalarını tek tek gezerek tespit ettiklerini aktarırken, takip ettikleri güzergâhı da isimlerine kadar raporda anlatıyor. Groskoph, Hakkâri,
Bingöl, Siirt dolaylarında ve Dicle Nehri kıyısında zengin petrol rezervlerinin bulunduğunu kaydediyor.
Dicle Nehri kıyısında suların yükselmesi nedeniyle bazı noktalarda yeterli araştırmayı yapamadıklarını da raporuna ekleyen Groskoph, nehrin kıyısı dışında, Dicle'nin kıyı şeridi boyunca uzayıp giden yüksek dağlarda da petrol bulunduğunu kaydetmiş.
Yine de o dönemin
teknik imkânları açısından 900 metre yükseklikteki bu dağlardan petrolün çıkarılmasının zorluğuna değinerek, aynı zamanda bu yüksek dağlardan petrolün taşınmasının maliyeti artıracağına dikkat çekiyor.
Bitlis Çayı kıyısı
Güneydoğu Anadolu'nun tamamı ve Doğu Anadolu'nun bir bölümünü kapsayan petrol haritasında Diyarbakır, Mardin, Bismil,
Hazro Çayı etrafı,
Sinan, Botan Çayı etrafı,
Batman Çayı etrafı, Dicle bölgesi,
Midyat, Bedran, Tulan, Siirt,
Habur,
Fındık,
Cizre, Habur Çayı etrafı, Bitlis Çayı kıyısı ve Hakkâri'de (Çölemerik) önemli petrol yataklarının bulunduğu kaydediliyor.
Petrol araştırmaları buralarda yapıldı
Musul ve Bağdat havalisinde Dicle-Fırat nehirleri havzasında yapılan petrol araştırmalarının yerlerini gösterir harita
Karadağ
40
Süleymaniye
41 Karadağ
42
Aksu
43 Tuzhurmatı
44 Kefri (Salahiye)
45 Deli
Abbas
46
Tikrit
47 Samarra
48 Haso Çayı
49 Narib Suyu
50 Diyale Suyu
51 Ramadi
52 Felluce
53 Mendeli
54 Bakuba
55 Kâzımiye
56 Bağdat
57 Museyyeb
58 Hılle
59
Kerbela
60 Hit
61 Fırat
62 Anah
63 El-Kadim
64 Ebu Kemal
65 Meyadin