46 yıl gizli tutulan belgeler araştırmacılar için önemli bir kaynak oluşturdu. Belgelerden bazıları kitap haline bile getirildi. Yassıada’da olup bitenler bir türlü tüm çıplaklığıyla gösterilemiyor; anılara dayalı olarak ortaya konanlar dramı anlamaya yetmiyordu. Gizliliği kaldırılan belgeler yakın tarihin bu en sisli günlerine ışık tutacak gibi görünüyor. Zaman Gazetesi Başbakanlık Muhabiri Erdal Şen imzalı Zaman Kitap tarafından yayınlanan kitap, siyasete merak duysun duymasın, bugünkü konjonktürü anlamak isteyenler için de bir yol haritası niteliğinde. Marmara’nın bu ıssız adasında olup bitenler değil sadece kitaptakiler; 10 yıllık bir dönemin nice ilginç sırları da karakutunun içinde. Menderes ve diğer siyasilere ait el konulan mektuplar, fotoğraflar ve yazışmalar 50 yıl önce yaşanan dalgalanmalar hakkında önemli ipuçları veriyor. Kitap’ta yer alan Belgeler 27 Mayıs’a giden yolda önemli bilgiler içeriyor. CUNTA LİDERİ CEMAL GÜRSEL 27 MAYIS’TAN 24 GÜN ÖNCE ORDU BİRLİKLERİNE ‘DARBE YAPMAYIN’ MEKTUBU YAZMIŞ 27 Mayıs darbesinin lideri ve dördüncü cumhurbaşkanı Cemal Gürsel’e ait ilginç bir anekdot ortaya çıktı. İhtilalin başına geçen Cemal Gürsel, 27 Mayıs darbesinden 24 gün önce tüm ordu birliklerine gönderilmek üzere kaleme aldığı mektupta, ordunun darbe yapacağı söylentilerine karşı politikadan uzak durmalarını istemiş ve bir nevi ‘darbe yapmamalarını’ tavsiye etmiş. Kara Kuvvetleri Komutanlığından ayrıldığını bildirdiği veda mektubunda Gürsel’in şu ifadeleri oldukça dikkat çekici: “Ordunun ve taşıdığınız üniformanın şerefini daima yüksek tutunuz. Şu sırada memlekette esen hırslı politika havasının zararlı tesirlerinden kendinizi korumasını biliniz. Ne pahasına olursa olsun politikadan katieyyen uzak kalınız. Bu, sizlerin şerefi, ordunun kudreti ve memleketin kaderi için ehemmiyeti haizdir.” Ancak Gürsel bu tavsiyelerine rağmen 27 Mayıs’ın ardından ihtilalin başına geçiyor. GÜRSEL’İN DARBEDEN ÖNCE MENDERES’E ‘CUMHURBAŞKANI OL’ DEDİĞİ VE YARIM ASIRDIR SAKLANAN MEKTUBUN ORİJİNALİ Cemal Gürsel Kara Kuvvetleri Komutanı iken darbeden 24 gün önce dönemin Milli Savunma Bakanı Ethem Menderes’e mektup yazdı. Mektuptan kimselere haberdar edilmedi. İhtilal olduktan sonra cunta hükümeti mektubun bir kısmını sansürleyip Resmi Gazete’de yayınladı. Kamuoyuna açıklanan haliyle mektup ‘biz hükümeti zamanında uyardık’ mesajı veriyordu. Mektup bu yönüyle darbeyi meşru kılan bir misyona sahipti. Ancak mektubun orijinali Yassıada belgeleri arasından çıktı. Orijinal mektubun ilk maddesinde Gürsel Menderes’e Cumhurbaşkanı olmasını öneriyor ve şöyle diyordu: “Cumhurbaşkanlığına Sayın Adnan Menderes getirilmelidir. Bu muhterem zatı her şeye rağmen milletin çoğunluğunun sevmekte olduğuna kaniim. Bu sevgiden istifade edilerek kırılanların gönülleri alınmalı ve millete yeniden güven telkin edilmelidir.” Bu cümleler vatandaştan gizlendi. Cemal Gürsel’in aslında Menderes’i yücelttiği mektup sansürlü haliyle, hükümeti zor duruma sokan bir metne dönüştürülmüştü. Kitapta mektubun orijinali ile Resmi Gazetede yayınlanan hali yan yana konarak sansürün tarihi öneminine dikkat çekiliyor.