Kosova polisi ve NATO öncülüğündeki barış gücü askerleri ile Sırp gruplar arasında çatışmalar yaşandı, her iki taraftan onlarca kişi yaralandı.
Askerlerini sınır boyunca yerleştiren Sırbistan, Sırp azınlığa karşı yeniden saldırı olmasına seyirci kalmayacağını bildirdi.
Son gelişmeler 1998-1999 yılları arasında 10 binden fazla can kaybına, bir milyondan fazla kişinin evsiz kalmasına neden olan Kosova Savaşı'nın yeniden alevlenebileceğine dair endişeleri körükledi.
Son gerilim ne üzerine alevlendi?
Olaylar Sırpların çoğunlukta olduğu kuzey kesimde yaşanıyor. Kasım 2022'de idari personel, hakimler ve polis memurları da dahil olmak üzere bölgedeki Sırp yetkililerin toplu istifasının ardından, Sırplar, bölgede geçen ay yapılan yerel seçimleri boykot etti.
Boykot üzerine katılım düşük olmasına rağmen seçilen etnik Arnavut belediye başkanları geçtiğimiz cuma günü Kosova çevik kuvvet polisinin desteğiyle makamlarına yerleşmek istedi.
Ancak seçim sonuçlarını kabul etmeyen Sırplar yeni belediye başkanlarının binaya girmelerini engellemeye çalıştı. Çıkan gerginlik üzerine polis Sırpları dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullandı.
Bunun üzerine NATO bölgeye ilave asker gönderdi. Pazartesi günü Sırplarla NATO barış gücü askerleri arasında şiddetli çatışmalar yaşandı. 50'den fazla Sırp ile 30 NATO askeri yaralandı.
Kosovalılar ve Sırplar arasındaki anlaşmazlık nereden kaynaklanıyor?
Nüfusun çoğunluğunu etnik Arnavutların oluşturduğu Kosova 2008 yılında bağımsızlığını ilan etti.
Sırbistan, Kosova'nın bağımsızlığını tanımıyor ve resmi olarak kontrolü altında olmamasına karşın hala kendi topraklarının bir parçası olarak görüyor.
Kosova'nın bağımsızlığını aralarında Türkiye ve ABD'nin de bulunduğu 100 kadar ülke tanıdı. Rusya ve Çin ise Sırbistan'ın yanında yer alarak bağımsızlığı tanımayı reddetti.
Bağımsızlık çıkmazı gerilimi giderek arttırdı ve 1990'lardaki kanlı savaşların sonrasında Balkanların tam istikrara kavuşmasının önünde engel oluşturdu.
Kosova'daki etnik çatışma ne kadar derin?
Kosova'da birçok Sırp Ortodoks Hristiyan Manastırı bulunuyor. Sırp milliyetçiler, Osmanlı Devleti'yle yaşanan 1389'da yaşanan I. Kosova Savaşı'nı ulusal mücadelenin simgesi olarak görüyor.
Nüfusunun çoğunluğunu oluşturan etnik Arnavutlar ise Kosova'yı ülkeleri olarak görüyor ve Sırbistan'ı işgal ve baskıyla suçluyor. Etnik Arnavutlar 1998'de başlattıkları isyan sonucu Sırbistan'dan ayrılmayı başardı.
Belgrad'ın buna sert tepkisi 1999'da NATO'yu harekete geçirdi. NATO'nun müdahalesi sonucu Sırbistan ülkeden çekildi ve kontrolü uluslararası barış gücüne bıraktı.
Sırbistan'ın müttefikleri nasıl tepki verdi?
Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov Kosova'daki durumun alarm verici olduğunu ve Orta Avrupa'da yeni bir çatışmayı kışkırtabileceğini söyledi.
Rus devlet haber ajansı RA Novosti'nin aktardığına göre Lavrov "Avrupa'nın ortasından, 1990'da NATO'nun akla gelen her türlü ilkeyi ayaklar altına alarak Yugoslavya'ya saldırdığı yerlerde dev bir patlama hazırlanıyor" dedi.
Çin de gelişmeleri yakından takip ediyor. Çin Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Moa Nin NATO'ya ilgili ülkelerin "egemenlik ve toprak bütünlüğüne" saygılı olma ve bölgesel barış için gerçekten elverişli olanı yapma çağrısında bulundu.
Anlaşmazlığı çözmek için hangi adımlar atıldı?
Avrupa Birliği yetkilileri ilişkilerin normalleştirilmesi için müzakerelere aracılık etti. Bu müzakereler sırasında birçok anlaşmaya varıldı. Üke içinde serbest dolaşım hakkı gibi bazı alanlarda ilerleme kaydedildi, ancak diğer alanlarda anlaşmaların hükümleri nadir olarak uygulamaya geçti.
Kosova aralık ayında Avrupa Birliği üyeliği için resmen başvuruda bulundu. Sırbistan da aday ülke olarak AB'ye katılım müzakereleri yürütüyor.
Kosova ve Sırp tarafındaki liderler kimler?
Hem Kosova hem de Sırbistan milliyetçi liderlerin yönetiminde ve taraflar henüz taviz vermeye yanaşmadı.
Kosova'da eski öğrenci protestolarının lideri ve bir dönem Sırbistan'da siyasi tutuklu olan Albin Kurti hükümetin başında ve AB'nin arabuluculuğundaki görüşmelerin baş müzakerecisi. Kosova'nın Arnavutluk'la birleşmesinin ateşli savunucusu olan Kurti Sırbistan'a taviz verilmesine karşı çıkıyor.
Sırbistan'da ise lider popülist Cumhurbaşkanı Aleksander Vucic. Kosova savaşı sırasında enformasyon bakanı olan Vucic eski bir aşırı milliyetçi olarak her türlü kalıcı çözüm için taviz verilmesi gerektiğini söylüyor ve ülkesinin bir şey almadan bu tavizi vermeyeceğini vurguluyor.
Bundan sonra ne olabilir?
Büyük bir ilerleme kaydedilmemesi uzun süreli istikrarsızlık, ekonomik gerileme ve sürekli çatışma potansiyeli anlamına gelmeye devam ediyor.
Sırbistan'ın Kosova'ya askeri müdahalesi ise NATO barış gücü askerleri ile çatışma anlamına geliyor.
