Türkiye, Bulgaristan, Romanya, Gürcistan, Ukrayna ve Rusya'nın kıyılarının bulunduğu Karadeniz, tahıl, petrol ve petrol ürünleri nakliyatında kritik öneme sahip.
Ukrayna hükümeti yetkilileri, Rusya'nın 24 Şubat'ta başlattığı işgal öncesinde dünyanın dördüncü büyük tahıl ihracatçısı olan Ukrayna'nın elinde bulunan 20 milyon ton tahılın ihraç edilemediğini bildiriyor.
Ukrayna ve Batılı liderler, Moskova'yı, Ukrayna limanlarını işlevsiz hale getirmek ve bunun sonucunda gıda ürünlerini bir silah olarak kullanmakla suçluyor. Rusya ise tahıl ihracatının akışının yeniden sağlanması için Batılı ülkelerin yaptırımları kaldırmasını talep ediyor.
Ancak herhangi bir anlaşmaya varılsa ve Ukrayna limanları yeniden açılsa da Ukrayna ve Rusya'nın denize yerleştirdiği mayınlar, denizcilik yetkililerine göre aylar boyunca gemi nakliyeciliğini sekteye uğratmaya devam edecek.
Tahıl ürünlerinin denizlerden geçişini sağlamak için çaba gösteren kurumlardan biri olan BM'ye bağlı Uluslararası Denizcilik Örgütü'nden bir sözcü, "Deniz mayınları liman girişlerine döşendi ve bazı çıkışlar batırılmış mavna ve vinçlerle bloke edildi. Limanlardaki deniz mayınlarının tamamını temizlemek birkaç ay sürer" dedi.
Gıda fiyatları
Uluslararası Tahıl Konseyi, küresel tahıl üretiminin 2022-2023 sezonunda talebin gerisinde kalacağını tahmin ediyor.
Ukrayna tahılına erişimin kesilmesi, mevcut arzı daha da daraltacak ve küresel açlığın daha önce hiç olmadığı seviyelere tırmanmasıyla ekmek, makarna gibi temel gıda ürünlerinin fiyatlarını arttıracak, gıda enflasyonunu körükleyecek.
Batılı deniz taşımacılığı yetkilileri, Ukrayna'da limanların civarına ne tür mayınlar döşendiğinin netlik kazanmadığını söyledi.
Ukrayna Dışişleri Bakanlığı'ndan bir yetkili, Mart ayında Reuters haber ajansına, Rusya'nın döşediği 372 deniz mayınının "R-421-75" tipi olduğunu, bunların Ukrayna donanmasında kayıtlı olmadığını ve Ukrayna donanması tarafından kullanılmadığını bildirmişti.
Rusya Savunma Bakanlığı, Mart'ta yaptığı açıklamada, Ukrayna'nın Odesa, Oçakov, Çoromonsk, Yujni limanlarının girişine 400 mayın döşediğini bildirmişti.
Rus istihbarat dairesi FSB de yine Mart'ta, Ukrayna'nın limanları yakınında bağlı oldukları kablolardan kopan mayınların Karadeniz'e sürüklendiğini kaydetmiş, Ukrayna ise FSB'nin uyarısının yanlış olduğunu, denize sürüklenen mayınlar hakkında bilgi sahibi olunmadığını iddia etmişti.
Ukrayna Dışişleri Bakanlığı yetkilisi, bazı mayınları Ukrayna'nın döşediğini söyledi ve ”BM anlaşmasının 51'inci maddesiyle garanti altına alınan meşru müdafaa hakkımız kapsamında denize mayın döşedik” dedi.
Rusya Savunma Bakanlığı 26 Mayıs'ta Mariupol limanının mayınlardan temizlendiğini bildirdi ve yabancı hükümetleri, "Mariupol'daki gemi sahiplerine gemilerini daimi olarak demirledikleri yerlere çekmeye teşvik etmeye" çağırdı.
Ukrayna'daki limanlarda 84 yabancı gemi mahsur kalmış bulunuyor. Bu gemilerinin birçoğu tahıl taşıyor.
Mayın tehlikesi uyarı işaretleri bulunan Odesa'daki plajlarsa kapalı. Bazı mayınlar Türkiye ve Romanya'ya kadar ulaştı.
Deniz taşımacılığı kanallarını açmak için çalışan bir başka örgüt olan Uluslararası Nakliyecilik Odası'nın Genel Sekreteri Guy Platten, "Şu anda gemilerin limanlara giriş ve çıkış yapmaları güvenli değil. Mayınlar temizlenene kadar durum değişmeyecek" dedi.
Ukrayna kıyıları yakınlarında şimdiye kadar yedi gemi mayına çarptı, bunlardan ikisi battı. İki denizciyse yaşamını yitirdi. Londra'daki sigorta şirketleriyse tüm bölgeyi yüksek risk kategorisine aldı.
Mayın temizleme
Ukrayna kıyılarındaki mayınları temizlemek için başlatılacak girişim, 1980'li yıllarda İran-Irak savaşından bu yana mayın temizleme konusunda atılacak en büyük adım olacak.
İngiltere Kraliyet Donanması'ndan emekli Gerry Northwood, döşenen mayın türleri ve bunların nereye döşendiği konusundaki istihbarata daha işin en başında ihtiyaç olduğunu söyledi.
Denizcilik güvenliği firması MAST'ta danışmanlık yapan Northwood, "Mayın temizleyicilerin mayınların yerini tespit etmesi ve imha işlemi için uzaktan kumandalı sualtı araçlarına ihtiyacı olacak" dedi.
İngiliz Kraliyet Donanması'ndan emekli Koramiral Duncan Potts, Karadeniz genellikle gel-gitin ve da güçlü akıntıların çok olmadığı bir deniz olsa da yüzeydeki mayınların zaman içinde uzak mesafeler kat edebileceğini söyledi.
Batılı hükümetlere danışmanlık yapan Potts, "Deniz yüzeyinde bir yere bağlı olmadan serbest dolaşan mayınlar, düşmanınıza olduğu kadar size de yönelik bir tehdittir" dedi.
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, üst düzey BM yetkililerinin son 10 gündür tahıl ürünlerinin güvenli geçişini sağlamak amacıyla Ankara, Brüksel, Kiev, Moskova ve Washington'da temaslarda bulunduğunu söyledi.
Bir Avrupa Birliği (AB) yetkilisi, mayın temizliği için birliğin yapabilecekleri hakkında konuşmanın tamamen varsayıma dayalı olduğunu, döşediği mayınları Rusya'nın temizlemeye başlaması gerektiğini söyledi.
Reuters'a konuşan yetkili, "Bu sağlanana kadar deniz koridorları olmayacak. Ukrayna'ya savunmadan vazgeçmeleri için baskı yapmayacağız. Varılacak her türlü anlaşma Ukrayna tarafından kabul edilebilir olarak tanımlanmalı" dedi.
Denizcilik kaynakları, hangi ülkelerin donanmalarının mayın temizliğine katılacağına ilişkin bir anlaşma gerekeceğini, Rusya'nın çabalarına duyulan güvensizlik nedeniyle ticari firmalar ve sigorta şirketleri için bu anlaşmanın kabul edilebilir olmasının şart olduğunu bildirdi.
