Türkiye’de basın ve ifade özgürlüğü açısından yaygın kullanımı nedeniyle önemli bir sosyal medya mecrası olan Twitter’ın (X) Elon Musk’ın yönetimine geçtiği 2022 yılı sonu itibariyle engelleme karnesi “Kuş Öldü Beybi” adıyla raporlaştı.

Avrupa Birliği finansal desteğiyle Gazeteciler Cemiyeti tarafından yürütülen “Batı Balkanlar ve Türkiye’de Haberciliğin Güçlendirilmesi Projesi” kapsamında gazeteci Ali Safa Korkut’un hazırladığı rapor kamuoyuyla paylaşıldı.

Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği (MLSA), Toplumsal Bilgi ve İletişim Derneği (TBİD), Alternatif Bilişim Derneği, Korsan Parti Hareketi, İstanbul Hackerspace gibi bileşenlere sahip Free Web Turkey’de yayınlanan rapora göre, Elon Musk’ın Ekim 2022’de Twitter mecrasını satın almasıyla veri şeffaflığında da sıkıntı ortaya çıktı.

“Kuş Öldü Beybi: 2022 Twitter Erişim Engeli Raporu”na göre; 2022 yılında Twitter hesabı ile tweetlerden oluşan en az 4 bin 427 URL’e erişim engeli getirildi.

Twitter, 2022 yılına ilişkin detaylı veri tablosunu geçmiş yıllarda olduğu gibi yayınlamadı ve Nisan 2023’te “Şeffaflık raporlama yaklas¸ımımızı go¨zden gec¸iriyoruz. Bu do¨nem ic¸in (1 Ocak - 30 Haziran 2022) o¨nceki formatımızda resmi bir s¸effaflık raporu yayınlamayacagˆız” açıklamasıyla yetindi.

Raporda, Twitter’ın 2022’nin ilk altı ayında dünya genelinde 53 bin yasal engelleme talebi aldığı bilgisi vurgulanarak, “Ülkeler o¨zelinde degˆil tüm dünya genelindeki kaldırma taleplerini go¨steren yu¨zeysel bir veri yayımlandı. Bu veride Tu¨rkiye en c¸ok ic¸erik kaldırma talebinde bulunan u¨lkeler arasında Japonya ve Gu¨ney Kore’nin ardından u¨c¸u¨ncü sırada yer aldı. Tu¨rkiye’nin kac¸ ic¸erik ic¸in kaldırma talebinde bulundugˆu ise belirtilmedi” tespiti yapıldı.

Raporda, “ac¸ık kaynak taramasına go¨re, 1 Ocak-31 Aralık 2022 tarihlerini kapsayan 12 aylık zaman diliminde Twitter hesabı ve tweet’lerden olus¸an en az 4 bin 427 URL’ye mahkeme kararlarıyla eris¸im engeli getirildi” bilgisi aktarıldı. Geçtiğimiz yılki kararlar kapsamında en az 487 Twitter hesabı ile 3 bin 940 tweete eris¸im engeli getirildiği bilgisi paylaşıldı.

Kamu hizmetlerinden memnuniyetsizlik mi engelleniyor?

Raporda, 2022 yılında engellenmiş bu 3 bin 940 tweetin konularına go¨re dağılımına bakıldıgˆında ise 2 bin 106 ile ilk sırada kamu go¨revlilerini konu edinen tweetler yer aldı. Bu kapsamda, Cumhurbaşkanlığı Hükümeti üyeleri başta olmak üzere örneğin PTT gibi bankacılık hizmetlerine eleştiriler yapılan kamu kurumlarıyla iktidardaki AK Parti’ye yakın isimler ve kuruluşlar tarafından da erişim engellemesi yoluyla içeriklere müdahale yapıldığına dikkat çekildi.

Raporda, “Verdiği hizmetin eleştirildiği tüm tweetlere erişimi engelleten PTT ise kamu kurumları kategorisinde zirvede yer aldı” ifadesini kullanıldı.

Raporda, “Kamu go¨revlileri kategorisinde en fazla sayıda tweetin eris¸ime engellendigˆi karar, Ankara Emniyet Mu¨du¨rlu¨gˆu¨ Tero¨rle Mu¨cadele (TEM) S¸ubesi’nde görevli bir polis memuru hakkındaki tweetler ic¸in verildi. I·lgili polisin go¨zaltına alınan yurttas¸lara is¸kence uyguladıgˆı iddialarıyla ilgili 1973 tweet, Ankara 6. Sulh Ceza Hakimligˆi’nin 23 Aralık 2022 tarihli kararıyla eris¸ime engellendi. Kararla aynı zamanda 18 Twitter hesabı ic¸in de eris¸im engeli emri verildi” örneği aktarıldı.

“Kişilik hakları ihlali” gerekçeli engellemeler birinci sırada

Yasal dayanağı itibariyle engellenen tweetlerin engellenme gerekc¸elerine ise ilk sırada 5651 sayılı kanunun 9. maddesinde belirtilen “kis¸ilik hakları ihlali” gerekçesi göze çarptı. Bu gerekçeyle “2022’de 2 bin 909 tweet, bu madde dayanak go¨sterilerek eris¸ime engellendi” denildi.

İlaveten “Kis¸ilik hakları ihlali nedeniyle engellenen tweetlerin temel dagˆılımına bakıldıgˆında, 2 bin 84 ile en c¸ok kamu go¨revlilerini konu edinen tweetlerin eris¸ime engellendigˆi go¨ru¨ldu¨” bilgisi verildi.