Dünyada ve Türkiye'de gelişen teknolojiyle birlikte internetten okuma oranının yükselmesi, gazete satışlarının her yıl yüzde 5 ila yüzde 15 arasında düşmesine neden oluyor. Ülkemizde ise durum biraz daha farklı. Genel olarak işadamları tarafından kendi ticari faaliyetlerini siyasi olarak desteklemek amacı ile kurulmuş ya da satın alınmış gazeteler, haberlerini de bu yönde, objektif ve bağımsız olarak yapmadıkları için okuyucu tarafından itibar görmüyorlar. Bu nedenle de Türkiye'de gazetelerin satış kayıpları normalinden çok daha yüksek gerçekleşiyor.

Birçoğunun satışı gerçekte 20 binin altında olan gazeteler satıştan para kazanamadıkları gibi, baskı ve diğer maliyetleri nedeni ile ciddi oranda zarar ediyor. Bu zararı karşılama amacıyla gerek devletten gerekse özel sektörden ilan alabilmek için, satışlarını olduğunun çok üzerinde gösteren yöntemlere başvuruyorlar.

Türkiye'de günlük satışı 200 binin üzerinde olan yalnızca 3-4 gazete var. Fakat beyan edilen rakamlara baktığınızda durum farklı. Gerçek satışı 40-45 bin olan bir gazete kendi firmasına ait marketlerde yaptığı bedava dağıtımla satışını 200 binin üzerinde gösteriyor. Yine beyanları göz önüne alındığında 8 gazeteni 100 bin-200 bin aralığında satış yaptığı iddia ediliyor. Fakat gerçekte bu gazetelerin hiçbiri 100 binin üzerinde satmadığı gibi satışları beyan edilen rakamların yarısı bile değil. Türkiye'de 50 bin ve üzeri sattığını beyan eden gazetelerin sayısı ise 5-6 civarında. Ama gerçekte bu gazetelerin bazılarının bırakın 50 bin satmayı, 5 bin adet sattıkları bile şüpheli. Durumu özetlediğimizde, Türkiye'de beyan edilen gazete satışı 3 milyon civarında. Fakat gerçekte yarısından fazlası marketlerde, sitelerde, benzin istasyonlarında, taksi duraklarında ücretsiz dağıtılan ya da abone adı altında dağıtılan gazetelerden ibaret. Gerçek satış ancak 1.5 milyonu buluyor. Geriye kalan 1.5 milyon gazetenin ise akıbeti belirsiz.

Satışı 40-45 bin civarında olan bir gazete kendi firması bünyesindeki mağazalarda daha az sayfalı gazete dağıtarak satışını 200 bin üzerinde gösterebiliyor. Yine satışı 20 bin civarında olan bir gazete dağıtım firmasına göstermek için yalnızca 4 sayfalık kapağı basıp “Bunu da abonelere gönderiyoruz” diyerek satışını 120-130 bin belirtebiliyor. Satışı 100 bin üzerinde görünen 8 gazetenin en az yarısı 20 bin adet bile satmıyor ve bu gazeteler değişik mecralarda ücretsiz olarak dağıtılıyor.

Yukarıda bahsettiğimiz gibi 50 binin üzerinde sattığı iddia edilen bazı gazetelerin ismi bile piyasada bilinmiyor ve bir çok bayide bu gazeteleri bulmak mümkün değil… Bunların gerçek satışları 5 bin adet bile değil. Bedava dağıtılanlar, normal dağıtımı yapılan diğer gazetelerin de satışlarını etkiliyor.

Reklam verenler gazetelere tirajlarına göre ücret ödüyor. Fakat belirtilen yöntemlerle birçok basın kuruluşu tirajlarını manipüle ederek hem reklam vereni yanıltıyor hem de özel sektör ilanlarından haksız kazanç sağlıyor. Yine Basın İlan Kurumu gazetelere tirajları ile orantılı ilan ücreti ödüyor. Tirajları çok düşük olmasına karşın satışlarını 50-100 bin bandında gösteren gazetelerin sayısının fazlalığının nedeni ise bu. Tirajlarını manipüle eden yayın kuruluşları bu yöntemle devlet ilanlarından da haksız kazanç elde ediyor.

Avrupa ve ABD'de gazetelerin tirajları bağımsız denetleme kurumları tarafından incelenir ve bu veriler kamuoyu ve reklam verenlerle paylaşılarak haksız kazancın önüne geçilir. Türkiye'de daha önce bu konu ile ilgili yapılan girişimler yukarıda belirtilen nedenlerle gazete patronlarının engeline takılıyor ve bu denetlemeler gerçekleştirilemiyor. Sözcü Gazetesi, abone ve ücretsiz dağıtım gibi yollara başvurmadan Türkiye'nin tartışmasız en çok satan gazetesi konumunda. Nitekim tirajı ve satışı uluslararası denetleme şirketi BPA Worldwide tarafından denetlendi. Diğer gazeteler ise mevcut durum nedeni ile geçmiş yıllarda ve bugün bu denetlemeye karşı çıkıyorlar.