İran yabancı otomobil ve iPhone ithalat kısıtlamalarını gevşetiyor

⏱ Okuma Süresi 3 dk•Yayınlanma Salı, Şubat 11 2025

İranlı mimarlık öğrencisi Amirhossein Azizi'nin 19. yaş günü için istediği tek şey son model bir iPhone telefondu. İran'ın nakit sıkıntısı çeken teokrasisi için de bu tam ihtiyaç duyulan bir hediyeydi.

İran'ın başkentinde son model bir iPhone 16 Pro Max satın almak o gün Azizi’ye 1,6 milyar riyale (1880 dolar) mal oldu. İthalat ücretleri ve devlet tarafından yönetilen cep telefonu ağlarına kayıt için ise 450 milyon riyal (530 dolar) daha gerekiyor.

Azizi, “Ülkedeki en pahalı telefonlardan birine sahip olduğum için çok mutluyum,” dedi. Babası Mohammad ise gülerek ekledi: “Belki de parayı kendileri kazanmak zorunda olsalardı, bu kadar çabuk harcamazlardı.”

Bu alışveriş ancak İran'ın yabancı arabalar ve yeni iPhone'lar gibi pahalı mallara uyguladığı ithalat yasaklarını kaldırmasının ardından mümkün oldu. Bir yandan halkın bu ürünlere olan talebi karşılanırken diğer yandan İran, ülke ekonomisinin içinde bulunduğu vahim durumu gizlemeye çalıştı.

İran'ın çok övülen “direniş ekonomisini” güçlendirmenin bir yolu olarak alınan kararlar, İranlılar’ı uzun zamandır “ölüm arabaları” olarak aşağılanan daha uygun fiyatlı yerli üretim araçları satın almaya zorluyor ve eskimiş ikinci el iPhone'ların fiyatlarını artırıyordu.

Bu kararlar ayrıca nükleer programı nedeniyle uluslararası yaptırımlarla mücadele eden İran'a çok ihtiyaç duyduğu vergi gelirlerini de sağladı.

ABD Başkanı Donald Trump'ın İran'a nasıl davranacağına dair belirsizlik de dolar karşısında rekor düşük seviyelerde seyreden riyal para birimi üzerinde baskı yaratıyor.

İran'da uzun zamandır yaptırımlardan faydalanan güçlerin olduğuna inanılırken, bu durumdan faydalananlar muhtemelen ülkenin en varlıklı vatandaşları. İranlı ekonomist Said Leylaz, “Bu gerçeklikten çok algıyla ilgili” dedi.

“Direniş ekonomisi” devrede

İran'ın şu anda 85 yaşında olan dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, direniş ekonomisi fikrini ilk kez yaklaşık 15 yıl önce, Tahran nükleer programı nedeniyle Batı'nın İslam Cumhuriyeti'ni atom bombası elde etmenin eşiğine getirdiğinden korktuğu ilk yoğun yaptırımlarla karşı karşıya kaldığında ortaya atmıştı.

İran, uranyumu her zamankinden daha fazla zenginleştirerek silah seviyesine yakl