Sakarya’nın Hendek ilçesinde Büyük Coşkunlar Havai Fişek fabrikasında 7 işçinin ölümüne, 120’den fazla işçinin yaralanmasına yol açan patlamanın yankıları sürerken, dün aynı yerde ilk olayla bağlantılı bir patlama daha oldu.

Bu kez fabrikada patlamayan 1-1,5 tonluk malzemeyi imhaya götüren kamyonda patlama meydana geldi; 3 asker yaşamını yitirdi. 11 jandarma ile kamyon sürücüsü ise yaralandı.

 

BirGün’e konuşan uzmanların verdiği bilgilere göre, dünkü patlamanın altında yatan ihmaller ve yanıt bekleyen sorular özetle şöyle:

TMMOB Kocaeli İl Koordinasyon Kurulu Sekreteri Murat Kürekçi, “İmha edilecek, patlatılacak tehlikeli maddeler için öncelikle düşünülmesi gereken yerine imhadır. İşlem en baştan sorunlu” dedi. Kürekçi, “Bunları bir yerden bir yere nakletmek, araca yüklemek, araç hareket halindeyken taşımak, sonrasında indirip boşaltmak… Bu aşamaların her birisinin kendine özgü çok ciddi riskleri var. Dolayısıyla bu maddelerin gerekli önlemler alınarak yerinde ve küçük küçük patlamalarla imha edilmesi daha doğru” diye konuştu.

Kimya Mühendisleri Odası (KMO) Yönetim Kurulu Başkanı Ali Uğurlu da patlama ve yangından artakalan havai fişek ve diğer tehlikeli malzemenin taşınmasının doğru olmadığını vurguladı. Bu malzemelerin ilk patlamada yüksek sıcaklığa maruz kaldığı için daha da tehlikeli hale geldiğine dikkat çeken Uğurlu, “Bunların taşınma emniyeti yoktur. Yapılması gereken bunların yerinde ya da çok yakın bir alanda imha edilmesidir. Taşımak başlı başına bir yanlıştır” ifadelerini kullandı.

Uzmanlar, bu patlayıcıların illa taşınması gerekiyorsa, ilgili yönetmelik ve tüzüklerin gerektirdiği önlemlerin alınması gerektiğini kaydetti. Kürekçi, şunları söyledi:

“Bu tür maddelerin karayollarında taşınmasına dair ADR (Tehlikeli Malların Karayolu ile Taşınması Yönetmeliği) diye bilinen bir yönetmelik var. Bu yönetmeliğin şartlarından birisi de şu: Bu tür taşıma yapan araçların ADR taşıt uygunluk belgesinin olması gerekiyor. Bu araçlar yüksek güvenlikli araçlar, özel araçlar. Dolayısıyla sormamız gerek, bu araç ADR’li bir araç mı, sözünü ettiğimiz yönetmeliğe uygun mu? Aracın belediye aracı olduğu görülüyor.”

 

Uğurlu da patlayıcıların taşınması zorunlu ise hem ADR’ye hem de 1987 tarihinde yayımlanmış tüzüğe uyulması gerektiğine dikkat çekti. Bu yönetmelik ve tüzükte patlayıcıların taşınması sırasında alınması gereken önlemler, malzemelerin taşıma emniyetine uygun olarak ambalajlanması, taşımaya hangi uzmanların nasıl nezaret edeceği gibi çok detaylı hükümlerin bulunduğunu söyleyen Uğurlu, “Örneğin eğer karabarut taşınıyorsa taşıma öncesinde en az yüzde 15 nemlendirilmesi gerekir. Aksi takdirde statik elektriklenmeden patlayabilir. Eğer patlayıcı taşıyorsanız konteyner içerisinde, özel üretilmiş taşıyıcı araçlarla taşımanız gerekir. Bunun gibi çok detaylı hükümler var” diye konuştu.

KMO Başkanı Uğurlu, söz konusu yönetmelik ve tüzüğe göre bu tip taşıma işlemine mutlaka Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlığı Sertifikası’na sahip, bu konuda uzmanlaşmış bir kimya mühendisinin nezaret etmesi gerektiğini belirterek, “Askeriyede patlama uzmanları var; ama ne kadar uzmanlar, bilemiyoruz” dedi.

TMMOB Kocaeli İKK Sekreteri Kürekçi, “Ürün tamamen soğutulmuş mu? Soğutulmamış bir ürünü siz böyle taşımaya kalktığınız zaman hem günün sıcaklığı hem hareket hali tekrar ürünün kızışmasına neden olabilir, bu aynı zamanda bir statik elektriğe de neden olabilir. Statik elektriklenmeye karşı kişilerin koruyucu donanım kullanmıyor olması da elektriklenmeye neden olabilir” şeklinde konuştu.

Taşınan malzemenin niteliğinin ve miktarının da önemli olduğunu vurgulayan Kürekçi, “Taşınacak patlayıcı madde miktarının belirlenmesi konusunda ürünün niteliğine bağlı olarak ADR yönetmeliğinde 6 ayrı bölüm var. Dolayısıyla tek bir araçla taşınması uygun mudur? Ürünün niteliği de önemli. Hendek’teki patlamaya muska diye bir ürünün neden olduğu söyleniyor. Bu ürünün kendi kendine şişen ve ısınan bir ürün olduğu ifade edilmişti. Bu ürünün uygun şekilde üretilip üretilmediği belirsizliğini korurken bunun taşınıyor olması, riski artırır” ifadelerini kullandı.