DR. ALİ DEMİREL- SAMANYOLUHABER.COM
İşte ikinci gün soruları ve cevapları
Hıristiyanlık herkese açık bir dindir. Dine giriş, çoğunlukla kişinin kilisede vaftiz edilmesiyle gerçekleşir. Öldükten sonra dirilmeye, cennet ve cehenneme inanılır. Ölüler toprağa gömülür. Hıristiyanların çoğu Avrupa, Amerika, Asya ve Avustralya kıtalarında yaşamaktadır.
İnanç esasları nelerdir?
Günümüz Hristiyanlarının hemen büyük bir kesiminin kabul ettiği inanç esasları özetle şu maddelerden oluşur:
1. Ben, Tanrı’ya Kudretli Baba’ya,
2. Biricik oğlu Rab İsa’ya,
3. İsa’nın bakire Meryem ve Ruhu’l-Kuds’ten doğduğuna,
4. Pilatus zamanında çarmıha gerilerek gömüldüğüne,
5. Ölüler arasından üçüncü gün dirildiğine,
6. Göklere yükseldiğine,
7. Baba’nın sağında oturduğuna,
8. Ölüleri ve dirileri yargılamak üzere oradan ineceğine,
9. Ruhu’l-Kuds’e,
10. Mukaddes Kilise’ye,
11. Günahların bağışlanacağına,
12. Bedenin dirileceğine, inanırım.
Hristiyanlık inancında kaç tür kilise vardır?
Bu soruyu da yine özet halinde şöyle cevaplandırabiliriz:
1. Süryani Kilisesi
Süryaniler, Mezopotamya bölgesinde Suriye’de yaşadıkları için bu adı almışlarsa da 38 yılında Hristiyan olduklarında Antakya’yı merkez edinmiş bir topluluk halindeydiler. Müslüman devletlerin hoşgörü ve iyi davranmaları sayesinde inanç özgürlüğü yaşayan Süryaniler Mardin, Antakya gibi güney illerimizde yaşarlar. Yeni Patrikleri “Antakya Patriği” diye adlandırılarak Şam’da seçilmiştir.
İnanç, ibadet ve teşkilât özellikleri kısaca şöyledir:
1. Üçlemeyi üç sıfat olarak ifade ederler.
2. Allah’a, meleklere, kitaplara, peygamber ve resullere, ölüm, cennet, cehennem, irade hürriyetine inanırlar.
3. Süryanilerin benimsediği dini temel Allah’a iman, kıyamet gününden sonra İsa’yla beraber ebedi hayat ve saadete kavuşmak ümidiyle yaşamak, herkesi sevmek.
4. Süryaniler; İznik (325), İstanbul (381) ve Efes (431) Konsillerini kabul ederler.
5. Monofizit olmakla beraber bazı meselelerde Ermenilerden ayrılırlar. Mesela Ermeniler Hz. İsa’nın vücudunun diğer insanlardan farklı olmamasına rağmen, ebedi ve çürümekten muaf olduğuna inanırken, Süryaniler Hz. İsa’nın insanî varlığının fani ve çürüyücülüğüne kabul ederler.
6. Kilise Hz. İsa tarafından kurulmuştur, ebedidir. Patrik, Petrus’un halefidir, bu temsil patriğin şahsında değil, Kilisededir.
7. Yıllık beş oruç ve perhizleri şöyledir: Büyük oruç (40 güne Elem Haftasının 7 günü de eklenir), Ninova orucu (3 gün Hıdırillas), Şubat’ta, Haziran başı perhizi, 3 gün (Havarilerin orucu sayılır). Ağustos Perhizi (10-15. günleri arası, Meryemana Orucu). Aralık Perhizi (15-15. günleri arası Hz. İsa’nın doğuş bayramı orucu, Noel).
8. Boşanma yoktur, tek evlilik kabul edilir. Ruhanilerden diyakos ve papaz sınıfından olanlar evlenebilir.
2. Ermeni Kilisesi
Hristiyan Ermeni kilisesi, Ermeni Kralı Tridates’in Hıristiyanlığı kabulülü ile resmiyet kazanır. Kralın akrabası Gregor’u 302 yılında Kilisenin başına Patrikliğe (Katoliskos’luğa) tayin etmesiyle Kilisenin adı Ermeni Gregoryan Kilisesi olur.
Tarihte Hristiyanlığı ilk defa devlet dini haline getirenler Ermeniler olmuştur. Bu sebeple Hristiyan dünyasında özel itibar görürler.
Anadolu’da Kayseri’de hâlen Ermeni Gregoryan Kilisesi faaliyettedir. Pazar günleri ve gerektiği zaman İstanbul’dan uçakla papaz gelip görev yapar ve geri döner. Yılda bir defa dünyanın her yerinden gelip âyin yaparlar. Kayseri’de birkaç aile Ermeni Hristiyan kaldığı bilinmektedir.
Geleneksel Gregoryan Kilisesi, Süryani ve Kıpti Kiliseleri gibi Monofizit bir kilisedir. Patriklerine “Katolikos” ünvanı verilir. Komünyon âyinindeki ekmek ve şarabın Hz. İsa’nın etine ve kanına dönüştüğünü, Kilisece günahların bağışlanabileceğini kabul etmezler. Zina dışında boşanmaya izin vermezler.
İkonaları, eski putperest adeti sayarak reddederler ve evlerinde kutsal suretler bulundurmazlar. Âyinlerinde kadın ve erkek ayrıdır. Müslüman toplumlardan etkilenmiş olmalılar ki sabah âyininde rukusüz iki rekat secde gibi yere eğilip âyin yaparlar.
Bugünkü Türkiye’deki sayıları yaklaşık 50.000 kadardır. Cemaatin büyük yoğunluğu İstanbul çevresinde toplanmıştır.
3. Mısır Kıpti Kilisesi
Mısırlı Hristiyanların rivâyetleri, Hristiyanlığın Nil bölgesindeki yayılışını, Havariler devrine kadar götürür. İncil yazarlarından Markos’un ilk önemli misyonerlerden olduğunu söyleyerek, onu İskenderiye Patriklerinin ilki sayarlar. 639-642 yılları arasında ülkenin İslâm hakimiyetine görmesi, Monofizit Mısır’ın Bizans baskısından kurtulmasına fırsat vermiştir.
Yunan asıllıların Mısır’ı terk etmeleri, Monofizit görüşün Kiliseye hakimiyetini daha da kolaylaştırmıştır. Hatta Mısır Kiliselerinde Yunanca konuşulması 706 yılında yasaklanmış ve ibadet tamamen Kıptice olmuştur. 17. yüzyılda halk dili Arapça olmuştur. Bugün Kıptice yalnız kilisede ibadet dili olarak kullanılır. Günümüzde 1,5 milyon kadar mensupları vardır. Genelde şehirlerde yaşarlar ve zengin sosyal bir sınıf teşkil ederler.
4. Habeşistan Kilisesi
Hristiyanlık Habeşistan’a IV. yüzyılda ulaşmıştır. 1955 yılında 8 milyon Hristiyan sayılmıştır. İlk Habeşistan Piskoposu Aydesios Monofizit Mısır Kilisesine bağlanmıştır. İkinci dünya savaşı sonrası Batıyla yapılan anlaşmanın en önemli maddelerinden biri, Batılı misyonerlerin ülkede serbest çalışmalarına izin verilmesi idi. 1955 yılında 37.000 kadar Habeşli Katolik sayılmıştır.
5. Anglikan Kilisesi
Reform hareketinden sonra 16. yy. İngiltere’de doğmuş bir Hristiyan ekolüdür. Protestanlığın İngiltere’ye has şekli olan Anglikanizm, Katolik-Protestan çatışmasında uzlaşmacı bir yol izlemiştir.
Anglikan Kilisesi, 8. Henry’den itibaren Roma ile olan bağlarını koparmıştır. Anglikanizm’i Kitab-ı Mukaddes’e bağlı, kismen reforme edilmiş bir Katolik mezhebi olarak görmek daha yaygındır.
Papa’nın otoritesini reddeden Anglikan Kilisesi, 16. yy.dan beri ibadette Latince yerine İngilizce’yi kullanır. Kilise Kral ve Kraliçe tarafından temsil edilir. Bu kilise devletin resmi kilisesidir ve devlet tarafından korunup desteklenir. Âyin ve törenlerde millilik esastır.
Anglikan Kilise’sine göre iki sakrament (Vaftiz, Evharistiya) esastır. Anglikanizm 18. yy.dan itibaren Amerika, Kanada, Avustralya, Afrika, Yeni Zelanda ve Hindistan’da yayılmıştır. Yaklaşık 30 milyon mensubu olduğu tahmin edilmektedir.
YARIN: Günümüzde yaygın olan Hristiyan mezhepleri nelerdir?
TWİTTER : @aliihsandemirel
