13 yıldır iktidardaki merkez sağdan Mark Rutte'nin liderliğindeki koalisyon hükümetinin, göçmen sayısının sınırlandırılmasıyla ilgili anlaşmazlıklar neticesinde düşmesi üzerine düzenlenen seçimleri, resmi olmayan sonuçlara göre Wilders yüzde 23,5 oyla önde tamamladı. Uzun süredir koalisyonlarla yönetilen ülkede hükümet kurulabilmesi için parlamentodaki 150 milletvekilinden en az 76'sının desteği gerekiyor. Bu durumda İslam düşmanı Wilders'ın hükümet kurabilmek için, 37 olan sandalye sayısına ilaveten en az 39 milletvekilinin desteğini güvence altına alması şart.
Bu siyasi tabloda Wilders'ın, resmi sonuçların açıklanacağı 1 Aralık'ı takip eden günlerde başlayacak görüşmelerde hükümet kurulabilmek için en az 2 partiyi daha ikna etmesi gerekiyor. Liderlerin seçim öncesindeki söylemlerine bakıldığında hükümet koalisyon pazarlıklarının uzun sürmesi ya da başarısızlıkla sonuçlanması çok muhtemel görünüyor.
Hangi parti kaç sandalye çıkardı?
Özgürlük ve Demokrasi İçin Halk Partisi (VVD), Demokratlar 66 Partisi (D66), Hıristiyan Demokrat Parti (CDA) ve Hıristiyan Birliği Partisi’nin 78 olan toplam sandalye sayısı 41’e düştü.
Dilan Yeşilgöz liderliğindeki VVD, 2006’dan bu yana ilk kez en büyük parti olamadı.
Sosyal demokrat ittifak 25 sandalye ile Meclis'te ikinci parti olurken, onu 24 sandalye ile Dilan Yeşilgöz liderliğindeki VVD izledi. İlk kez seçime giren Yeni Sosyal Sözleşme Partisi (NSC) 20 üyelik elde etti.
NSC koalisyon pazarlıkları için kilit parti konumuna geldi.
Wilders’in işaret ettiği, PVV, NSC, VVD koalisyonu 81 milletvekiline sahip oluyor. Hükümet oluşumu için 150 üyeli mecliste salt çoğunluğu bir fazlası olan 76 sandalye gerekiyor.
Senato'da çoğunluğa sahip olan Çiftçi Vatandaş Haraketi’nin (BBB) de katılımıyla, sağcı koalisyon hem meclis hem de senatoda ezici bir üstünlük sağlıyor.
Sosyal demokrat ittifak, VVD, NSC ve Demokratlar 66’nın yer alacağı sol - sağ koalisyonu ise, 78 sandalyeye ulaşıyor.
Pieter Omtzigt, seçim sonuçlarının açıklanmasının ardından Wilders’la koalisyon için açık kapı bıraktı.
Dilan Yeşilgöz de işbirliğine yönelik mesaj verdi. VVD yetkili kurulları toplanarak, koalisyon seçeneklerini ele alacak.
Yeşilgöz: Sonuç hayal kırıklığı
Dilan Yeşilgöz liderliğindeki Özgürlük ve Demokrasi İçin Halk Partisi 2021 seçimlerine göre 11 milletvekili kaybederek, 24 sandalye ile 3. gözüküyor. VVD lideri Dilan Yeşilgöz de seçim merkezinde yaptığı açıklamada yenilgiyi kabul etti.
Geert Wilders, Frans Timmermans ve Pieter Omtzigt'i tebrik eden Yeşilgöz, “Bizim için sonuç hayal kırıklığı yarattı. Bundan alacağımız büyük dersler var. Yeterince dinlenilmedi, yeterince uygulanabilir çözümler sunulmadı. Liderlik bizde değil. Bu bizim için yeni bir sayfa. Bugünden aldığımız derslerle inandığımız bir Hollanda inşa edeceğiz” dedi.
Frans Timmermans liderliğinde seçime giren İşçi Partisi (PvdA) - Yeşil Sol Parti (GL) ittifakı, 25 sandalye ile 2. sırada yer alıyor.
Pieter Omtzigt liderliğindeki merkez sağ Yeni Sosyal Sözleşme Partisi'nin (NSC) de 20 milletvekili kazanacağı hesaplanıyor.
46 sandalyeninse daha küçük partilerce paylaşılacağı öngörülüyor. Bunlar arasında iki sandalyeyle Türkiye ve Fas kökenli seçmenlerin oy verdiği DENK Partisi de var.
DENK Partisi lideri: Birçok insanda korkuya yol açıyor
DENK Partisi lideri Stephan van Baarle, Wilders'in seçim galibiyetinin insan haklarına ve hukukun üstünlüğüne yönelik bir tehdit olduğunu savunarak, “Bu durum "birçok insanda korkuya yol açıyor" dedi.
Van Baarle, Wilders’i seçim zaferinden dolayı tebrik etmek istemediğini belirtti ve "Korkmayacağız, ilk günden itibaren bu ülkede aşırı sağ söylemlere karşı siper olup azınlıklar için mücadele edeceğiz. Irkçılık ve ayrımcılıkla mücadelede düşünmeye her zamankinden daha fazla ihtiyaç var. Dışlama ve Müslüman nefretiyle mücadele bizim DNA'mız” diye konuştu.
Seçimin kaybedenleri
İlk sonuçlara göre, Dilan Yeşilgöz’ün Hollanda tarihinin ilk kadın başbakanı olma olasılığı ortadan kalkıyor.
Seçimin en büyük kaybedenlerinden biri Dilan Yeşilgöz liderliğindeki VVD olacak gibi görünüyor. Yıllardır Hollanda’nın en büyük partisi olan liberal sağcı VVD, 2021’de elde ettiği 34 sandalyeden 10’unu kaybediyor.
Sol liberal Demokratlar 66 (D66) da, 24 milletvekilinden 14’ünü kaybediyor.
Merkez sağ Hıristiyan Demokrat Partisi’nin (CDA) de, 15 olan sandalye sayısı 5’e iniyor.
Aşırı sağcı Demokrasi Forumu Partisi (FvD), 8 sandalyeden 3’e, Sosyalist Parti de 9 sandalyeden 5’e geriliyor.
Türkiye ve Fas kökenli seçmenlerin desteklediği Denk Partisi de, sahip olduğu 3 milletvekilinden birini kaybediyor.
Olası senaryolardan ilki: Sağ kanat koalisyonu
Wilders'ın ilk ihtimal olarak Rutte'nin istifasının ardından Özgürlük ve Demokrasi için Halk Partisinin (VVD) liderliğini üstlenen Dilan Yeşilgöz-Zegerius'un kapısını çalması bekleniyor.
Ailesi Türkiye'den Hollanda'ya göç eden, geçici hükümetin Adalet ve Güvenlik Bakanı Yeşilgöz-Zegerius, seçim öncesindeki açıklamalarında kapıları Wilders'la koalisyona açık bırakmıştı.
Seçimin resmi olmayan sonuçlarının ardından da Yeşilgöz-Zegerius, 24 sandalye çıkarabilen partisinin üçüncü sıraya gerilemesinden duyduğu üzüntüyü dile getirerek, "Şimdi sıra onda. (Wilders'ın koalisyon için) böyle bir çoğunluğu oluşturabileceğini göstermesi gerekiyor." değerlendirmesinde bulundu.
Bu olasılıkta aşırı sağcı ve merkez sağcı söz konusu iki adayın, yanlarına seçimlere ilk kez katılan ve merkezde konumlanan Yeni Sosyal Sözleşme (NSC) partisini almaları gerekiyor.
Ancak koalisyonun kurulmasında kilit isim haline gelen NSC lideri Pieter Omtzigt daha önceki açıklamalarında Wilders ile koalisyona girmeyeceklerini söylemişti. İlk sonuçların ardından Wilders'la koalisyon ihtimalleri konusunda sessiz kalmayı tercih eden Omtzigt'in vereceği karar, muhtemel bir sağ koalisyon için kritik önem taşıyor.
Her üç partinin de kampanyalarında "göçü sınırlama" unsuruna odaklanması nedeniyle ortaklık kurmaları muhtemel görünse de Wilders'ın tümüyle İslam karşıtı tutumu ve hatta Hollanda'nın Avrupa Birliği'nden (AB) çıkması yönündeki fikirlerinin durumu zorlaştırması bekleniyor.
Aşırı sağsız senaryo
Wilders'ın dışarda kaldığı bir ihtimal ise İşçi Partisi (PvdA) -Yeşil Sol (Groen Links) ittifakıyla seçime giren eski AB Komisyonu Başkan Yardımcısı Frans Timmermans'ın Yeşilgöz-Zegerius ve Omtzigt ile koalisyon kurmasını içeriyor. İkinci, üçüncü ve dördüncü sıradaki bu partilerin muhtemel birlikteliği, parlamento çoğunluğu için yeterli gelmiyor. Böyle bir koalisyonun bir ya da birkaç küçük parti tarafından da desteklenmesi gerekiyor.
Bu durumda mevcut koalisyon partilerinden olan ve 9 sandalye kazanan Demokratlar 66'nın (D66) Başkanı Rob Jetten'e teklif götürebilirler.
Bu senaryo, Yeşilgöz-Zegerius ve Timmermans'ın kampanyalarında özellikle göç konusunda oldukça zıt kutuplarda pozisyon almaları nedeniyle çetin müzakerelere işaret ediyor.
Seçim sonrası açıklamasında Timmermans, "Hollanda’dan kimsenin gitmesine izin vermiyoruz. Hollanda'da herkes eşittir. Dünyanın savaş olan ülkelerindeki mağdurlara sesleniyorum. Savaştan ve şiddetten kaçtığınız takdirde kapımız sizlere açık. Bu bizim için hiçbir zaman değişmeyecek." ifadelerini kullandı.
Azınlık hükümeti
Hollanda tarihinde sık rastlanmasa da bir diğer ihtimal de azınlık hükümeti kurulması olabilir.
Yeşilgöz-Zegerius ve Omtzigt kendi aralarında anlaşarak Wilders ya da diğer partilerin dışardan destekleyeceği bir azınlık hükümeti kurabilir. Ancak Wilders'ın siyasi hayatında ilk kez 2010'da denediği benzer bir formül nedeniyle büyük oy kaybı yaşadığı gerçeğinden hareketle bundan uzak durması muhtemel.
Erken seçim ihtimali
Hollanda'da siyasi partiler arasındaki koalisyon müzakerelerinin aylar sürdüğü biliniyor.
2021 seçimlerinde Rutte'nin partisi hükümeti 271 günde kurabilmişti.
Mevcut zorlu siyasi tabloda koalisyon görüşmelerinin çıkmaza girmesi halinde erken seçim kararının alınması da ihtimaller arasında bulunuyor.
