Dünyanın en muteber üniversitelerinden Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde (MIT) öğretim üyesi olarak görev yapan Prof. Daron Acemoğlu, yeni tip Koronavirüs (Covid-19) salgını sebebiyle uygulanan sosyal mesafe önlemlerinin birkaç yıl daha süreceğini söyledi.
Salgından en fazla zarar göre turizm sektörünün toparlanmasının zor olacağını söyledi.
"DÜNYADA SAĞLIK SİSTEMİ HANTAL KALDI"
Acemoğlu, "Küresel siyasi ve ekonomik sistemin değişmemesi artık mümkün değil. Özelde sağlık sisteminin, genelde ise tüm devlet sisteminin etkin çalışmadığı görüldü ve de devletin müdahalesi çok arttı. Tüm dünyada yeni demokratik kurumların kurulması şart." dedi.
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu'na (DEİK) bağlı Dünya Türk İş Konseyi tarafından 1 Nisan'da düzenlenen webinar'a konuşmacı olarak Prof. Dr. Daron Acemoğlu ve tıp alanındaki çalışmalarını Harvard Üniversitesi'nde sürdüren Prof. Dr. Gökhan Hotamışlıgil katıldı.
Prof. Acemoğlu yaklaşık 90 dakika süren webinar'da şu mesajları verdi:
"SALGININ EKONOMİK ETKİLERİ ÇOK DERİN OLABİLİR"
*Salgının ekonomik etkileri çok derin olabilir. Salgına yakalanan insanların ekonomiye katkısı kayboluyor.
*Örneğin şu anda Amerika Birleşik Devletleri (ABD) tedbirler sebebiyle nüfusun yüzde 50'si tüm üretim ve tüketim ağından çekildi. Bu, tedarik tarafını aksattığı gibi, müthiş bir talep daralmasına da yol açıyor.
*Her resesyonda firmalar batar, diğerleri devam eder. Bu doğaldır. Örneğin ABD'de her resesyon döneminde firmaların ortalama yüzde 3'ü batıyordu.
*Ancak şimdi kriz daha derin, çünkü sadece ekonomik açıdan kırılgan şirketler değil, tedarik zincirindeki zayıf halkalardan etkilenen diğer şirketler de batmaya başlıyor.
*Şimdi kritik soru şu: Bu salgını önlemenin tek yolu, Çin gibi otoriter olmak mı? Hayır.
*Örneğin Singapur, Tayvan, Japonya ve Güney Kore'de otoriterliğe kaymadan başarılı sosyal ve ekonomik tedbirlerle krizi yönetebildiler ve ekonomilerini de hızla rayına döndürebildiler.
*Bu örnekler, Çin otoriterliğinden farklı yollar olduğunu da gösterdi.
"KÜRESEL SİYASİ EKONOMİK VE SİSTEM DEĞİŞECEK"
*Küresel siyasi ve ekonomik sistemin değişmemesi artık mümkün değil. Özelde sağlık sisteminin, genelde ise tüm devlet sisteminin etkin çalışmadığı görüldü ve de devletin müdahalesi çok arttı.
*ABD'de bile devlet müdahalesinde geç kalındığı ve gereğinden az olduğu eleştirileri var. Devletin ABD ve Avrupa'da bugüne kadar hiç olmadığı bir rolü oynaması bekleniyor, fakat böyle bir kurumsal yapıları yok.
*Dünya, buna benzer bir krizi 1929 Büyük Buhran ve 2'nci Dünya Savaşı'nın ardından yaşamış, devletin kontrolü artmıştı.
*Ancak planlı bir şekilde önce ekonomi canlandırıldı, refah devleti oluşturuldu, sonra sivil toplum ayağa kalktı ve bu sayede demokratikleşme gelişti.
Prof. Daron Acemoğlu dünyanın en muteber üniversitelerinin başında gelen MIT'de görev yapıyor.
ÇİN HARİCİNDEKİ ASYA ÜLKELERİ DEMOKRASİ İÇİNDE KALARAK MÜCADELE YÜRÜTTÜ
*Çin'in krizi otoriterlikle aşmasının, diğer Asya ülkelerinin ise otoriterliğe kaymadan aşabilmesinin sebebi, Çin haricindeki ülkelerde sivil toplumun güçlü olması ve devletin gücünü dengeleyebilmesi.
*Bu ülkelerde devlet ile özel sektör eş güdümlü çalışarak krizi aştı, halk da tüm önlemlere uydu ve devleti denetledi. Devletin gerçekten kuvvetlenmesi ama bunun da çok iyi denetlenmesi lazım. Tüm dünyada yeni demokratik kurumların kurulması şart.
"TURİZMİN KENDİNİ TOPARLAMASI ÇOK ZOR"
*Amerikan Merkez Bankası'nın (Fed) politikaları, zaten 2008 krizinden bu yana süregelen bir stratejinin parçası. Para politikasına kısa değil, orta vadeli bakmamız lazım.
*Ancak krizi aşmanın yolu, sadece para politikasında değil. Reel ekonomide, tedarik zincirinin çok desteklenmesi gerekiyor.
*Kritik husus şu: Nasıl olur da çalışan nüfusu kademeli olarak üretime geri döndürebiliriz? Bunu planlamamız şart.
*Sosyal mesafe önlemlerinin birkaç yıl daha devam edecek ve bu da bar/restaurant gibi kalabalık iş modellerini tamamen dönüştürecek.
*Bunun yanı sıra, konferans ve turizm sektörleri de en azından birkaç yıl çok radikal şekilde yavaşlayacak. Aşı bulunsa dahi psikolojik travma sebebiyle uluslararası turizmin birkaç yıl daha kendisini toparlaması zor.
TÜRKİYE EKONOMİK AÇIDAN KÖTÜ BİR DURUMDA YAKALANDI
*Gelişmiş ülkelerde salgın kontrol altına alınmaya başladıktan sonra, henüz kontrol edememiş ülkelerden gelenleri sınırlandıracaklar.
*Bu bir yandan küreselleşmeyi etkileyecek, diğer yandan da geçiş engellenemeyeceği için yeni salgın dalgaları da yaratabilir.
*Bu salgın, aslında çok ciddi bir sorunu ortaya çıkardı: Tüm dünyada kurumsal yetkinlik azalmıştı.
*Örneğin bu krizde CDC (Centers for Disease Control and Prevention) hızlı hareket edemedi, çünkü Trump yönetimi kurumu zayıflatmıştı, üzerinde baskı kurabildi.
*Ancak Fed hızlı aksiyon alabildi, çünkü kurumsallığı sayesinde Trump yönetiminin Fed üzerindeki nüfuzu sınırlıydı.
"Türkiye, ekonomik açıdan kötü bir durumda yakalandı krize. Fed'in sınırsız aksiyonu, Türkiye dahil tüm ülkelerin yapması gerekeni gösterdi zaten.
