Enflasyonda özellikle 2021 yılı sonundan bu yana yaşanan güvenilirlik tartışmaları, geçmiş dönemin pinpon topu, soba borusu, çalı süpürgesini aratmıyor. Artık enflasyon sepetinde bunlar olmasa da olan ürünlerin ise ağırlığı tartışma konusu.
Enflasyon, standardizasyonun çok zor olduğu bir hesaplama olurken, ağırlıklandırmanın ise toplumsal gelir normlarına göre yapılması belki güvenilirlik tartışmalarını azaltabilir. Yine de bitmeyeceğine eminiz çünkü herkesin tercihleri, yaşam biçimi çok çok farklı. Bu farklılık da enflasyonda hissedilen ile gerçek farkı oluşturuyor.
"Kitleler gelirleri azaldıkça paralarının daha büyük kısmını zorunlu harcamaya ayırmak durumunda kalır"
Dünya Gazetesi'nde Alaattin Aktaş, 'Enflasyonda hesaplananla hissedilen niye farklı?' başlıklı yazısında enflasyondaki değişimin ölçülürken, tüm kitleyi kapsadığını ancak bu durumun yine dar gelirli tarafında sonuçları farklılaştırarak çelişkiyi artırdığını belirtti:
'TÜFE tüm Türkiye'nin ortalama harcamasındaki değişimi ölçüyor. Oysa kitleler gelirleri azaldıkça paralarının daha büyük kısmını zorunlu harcamaya ayırmak durumunda kalır ve bu da ortalama fiyat artışını ölçen endeksin sonucuyla çelişir.'
Kira geliri kime göre ağır?
Enflasyon sepetinde belirlenen ağırlıklara da Aktaş şöyle değiniyor:
Örneğin kiranın toplam harcamada yüzde 4.44 olan ağırlığı ev sahipleri ve çok yüksek gelirliler de dikkate alındığında normal ama aylık gelir 10 bin lira olan bir aile için bu oranın normal bulunması için kiranın 444 lira olması gerekiyor.
Aktaş enflasyondaki ölçümlerde farklılığa dikkat çekerek şöyle devam etti:
Bir kere TÜFE ile belli bir kesimin; ücretli çalışanların, emeklilerin, esnafın, iş aleminin değil tüm Türkiye’nin toplam harcamasındaki fiyat değişimi ölçülmeye çalışılıyor.
Dolayısıyla açıklanan oranın inandırıcı bulunmaması normal. Çünkü herkesin kendine göre bir enflasyonu var.
Örneğin anne-baba ve iki çocuktan oluşan dört kişilik bir aile. Bir başka aile, onlar da aynı yaşta iki çocukla dört kişi. Anne-babalar da aynı kazanca sahip.
Sanıyor musunuz ki bu aileler için enflasyon oranı aynıdır.
Ailenin biri kendi evinde oturuyorsa, alın size büyük bir fark.
Bir ailede çocuklar özel okula gidiyorsa alın bir fark daha.
Bir taraf sigara içiyorsa, arabası varsa; hepsi birer fark demek.
Şimdi aynı gelire sahip bu iki aile enflasyonu aynı hissedebilir mi?
