Suriye'nin Türk uçağını düşürmesinin ardından gözlerin çevrildiği Rusya'yı en iyi tanıyan isimlerden biri olan Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Vedat Gürbüz, Rus dış politikasının şifrelerini anlattı. Gürbüz, Türk jetinin düşürülmesinde Rusya'nın rolünü açıkladı. Bugün Gazetesi'nden Seda Şimşek'in röportajının ilgili bölümleri... * Uçağın düşürülmesi ile bir bakıma NATO'ya mı meydan okundu? Ruslar'ın kurmuş olduğu hava savunmasının, Türkiye'de kurulan yeni radar sistemini ve Suriye'deki hava savunma sisteminin testini önlemiş olmasını bir başarı olarak değerlendiriyorlar. NATO'nun veya herhangi bir dış gücün müdahalesi söz konusu olduğunda Suriye hava savunmasının Rusya tarafından ne kadar güçlendirildiğinin gösterilmesi açısından bir göz dağı. Rusya, Suriye üzerinden cevap veriyor, dişini gösteriyor. Rusya, Suriye'yi dış müdahalelere karşı hazırladığını ispat etmeye ve Suriye'ye dokunulmayacağını göstermeye çalıştı. * Rusya Kürecik'i neden tehdit olarak algılıyor? Bush döneminde planlanan, Polonya ve Çek Cumhuriyeti'ne kurulması düşünülen füze savunma sistemi gerek Rusya'nın ciddi muhalefeti ve gerekse de Obama yönetiminin yeni dış politika vizyonu çerçevesinde rafa kaldırıldı, bunun yerini Kürecik'teki radar sistemi aldı. Bu radar sistemi, bölgeyi kontrol edecek güçte. Rusya ise Azerbaycan'daki Qabala üssünü kullanmakta ve burayı çok geliştirdi. Yani Ruslar da bütün bu bölgeyi gözetlemekte, kontrol altında tutmakta. Kürecik bunu dengelemeye çalışmakta. Rusya da Kürecik'i kendisi açısından bir tehdit olarak görmekte. Kürecik'in sadece İran için değil, belki de gizli anlamda Rusya için kurulduğunu düşünüyor. Bu yüzden de zaten Suriye'de düşürülen Türk jeti Kürecik'e karşı bir cevap olarak görülmekte. "Siz oraya bir radar üssü kurdunuz ama bakın biz sizi Suriye'de bile etkisiz hale getirebiliyoruz. Bizimle uğraşırken iyi düşünün" mesajı veriyorlar. * Esed, İran uçak savarları ile Türk uçağının vurulduğunu söylüyor. Ha İran ha Rusya çok farketmiyor. Çok büyük savaşların sebebi yıllarca karanlıkta kalmış. İddialar ne olursa olsun, okunması gereken sonuç bu. Teknik meseleler hep tartışılır. Türk Hükümeti ne diyorsa ona inanmak, ona güvenmek ve onun arkasında durmalıyız. İç siyasetteki şüpheciliği dış siyasete bulaştırmamak lazım. * Suriye ile Türkiye arasındaki soruna Rusya da mı eklemleniyor? Bu durum Türk-Rus ilişkileri açısından son derece zararlı ve tehlikeli. Hatta Rusya'nın Suriye ağzı ile konuşması da diplomatik olarak bir husumeti içeriyor. Bunun mutlaka Türk-Rus ilişkilerine yansımaları olacaktır. Doğal gazda Rusya'ya olan bağımlılığın azaltılması, doğal gaz kaynaklarının çeşitlendirilmesi elzem. İyi ilişkiler içerisinde olan Türkiye ve Rusya, bölgesel ve çevre siyasetlerde bunun bir faydasını görmemekte. Kafkasya'da da Rusya Türkiye'yi önleyici, etkisini azaltıcı bir politik ilke benimsedi. * Clinton'un Rusya ve Çin'e bedel ödettirilmesi çağrısı nasıl yorumlanmalı? Rusya ve Çin ayak diretirken diğer yanda Suriye konusunda tam bir birlik oluşturdu. Atılacak her adımın da atılmayacak her adımın da bedeli var. Suriye farklı bir örnek olabilir ama Arap dünyasındaki gelişmeler ABD ve İsrail'i de rahatsız ediyor. Bazı dost rejimlerin Mısır'da olduğu gibi ABD ve Batı karşıtı bir demokrasi geliştirmelerinden endişe duyuyorlar. Bu yüzden belki Suriye'ye müdahale bundan sonra Arap Baharı'nın alacağı şekil açısından Batı'ya bir nüfuz imkanı da verebilecek. * Rusya durduğu yerde dururarak uluslararası sistemi kilitlemiş oluyor. Rusya pragmatik bir ülkedir. Putin Rusya'nın reflekslerini değiştirmekle beraber Rusya garanti görmediği bir olayı üstlenmez. Rusya, Suriye üzerinden ideolojisini ve demogojisini işletecek ama uluslararası bir müdahale ortamı gerçekleştiğinde Suriye'ye görünür bir siyasi destekten başka hiç bir risk almayacaktır. Rusya'nın Suriye desteği sadece süreci uzatıyor ve bölgedeki çatışma alanını genişletiyor. Eğer dış müdahale şartları oluşur ve karar verilirse Rusya'nın muhalefeti ya da ikna edilmesi hiç bir önem taşımaz. NATO ya da Arap Birliği ve NATO ortak harekete geçer, bu da bir ilk olur. Yalnız bir Rusya'nın, Orta Doğu'da Suriye üzerinde oluşacak bir ittifaka müdahale gücü yok, BM'de veto hakkını kullanıp, Esed yönetimine silah desteği sağlar, hepsi o. Rusya'ya bazı güvenceler verilirse, ideolojide, söylemde aynı kalır, tavırda ve eylemde sessizleşebilir. * Bölgede bir Şii-Sünni çatışması Rusya'nın işine gelir mi? Şii-Sünni çatışması Rusya'nın desteklediği bir çatışma alanıdır. Çünkü, Rus dış politikası çatışma ekseni üzerinde kuruludur. İran da aynı gelenekten geliyor. Çatışmalardan beslenirler. Bu ortamı körüklemek Ruslar'ın geleneksel dış politika ideolojisine oldukça uygun düşüyor. Arap Baharı bıçak sırtında. İleriye de gidebilir, geriye de düşebilir. Rusya da geriye düşmesi için elinden gelen çabayı gösteriyor. Arap Baharı ileri giderse, Suriye de Baas yönetimi ve Esed yönetimi mutlaka sona erecektir. Esed sonrasında Baas Rejimi'nin yerini kaos değil, normalleşme alırsa bu da Rusya'nın Orta Doğu'da en açık ve en kesin yenilgisi olacaktır. * Suriye'ye bir dış müdahalenin şartları oluşuyor mu? Özellikle ABD, Vietnam gibi ülkelerde, Güney Amerika ülkelerinde, Asya'nın bazı bölgelerinde zayıf ve parçalı yapıdaki siyasi grupları destekleyerek çok büyük başarısızlıklar yaşadı. Bu yüzden ABD ya da NATO Suriye'de bu tür parçalanmış yapıya askeri destek vermeye çekiniyor. NATO, Suriye'nin dış müdahale açısından olgunlaşmadığını düşünüyor. Rusya ve Çin ikna edilirse BM kararları ile ambargolar, uçuşa yasak bölgeler ve Barış Güçleri kanalıyla Suriye'deki rejim etkisiz hale getirilir. Batı şu anda bunun peşinde. Özellikle Türkiye, Suudi Arabistan ve Lübnan Suriye'deki yangının sıçradığını iddia ederse askeri müdahale süreci de hızlanır. Arap Ligi'nin, Irak haricinde komşularının, Batı'nın ve NATO'nun desteğini almış bir müdahale Çin'e ve Rusya'ya rağmen çok da gayri meşru sayılmaz.