CHP, 5018 sayılı ''
Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu''nun bazı maddelerinin iptali istemiyle Ana
yasa Mahkemesine başvurmuştu.
Anayasa Mahkemesinin başvuruya ilişkin gerekçeli kararı, Resmi Gazete'de yayımlandı.
Başvuruyu esastan görüşen
Anayasa Mahkemesi, söz konusu
kanunun ''Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu'' başlıklı 2. bölümünün merkezi
yönetim bütçe kanununun kapsamını düzenleyen 15. maddesinin ikinci fıkrasının birinci tümcesinde yer alan; ''kısmen veya tamamen uygulanmayacak'' ibaresini, oy çokluğuyla iptal etti.
Söz konusu fıkra şöyle:
''Merkezi yönetim bütçe kanununda; yılı ve izleyen iki yılın gelir ve gider tahminleri, varsa bütçe açığının veya fazlasının tutarı, açığın nasıl kapatılacağı veya fazlanın nasıl kullanılacağı,
vergi muafiyeti, istisnası ve indirimleri ile benzeri uygulamalar nedeniyle vazgeçilen vergi gelirleri, borçlanma ve garanti sınırları, bütçelerin uygulanmasında tanınacak yetkiler, bağlı cetveller, mali yıl içinde gelir ve giderlere yönelik olarak uygulanacak ve kısmen veya tamamen uygulanmayacak hükümler yer alır.''
-İptal gerekçesi-
Gerekçeli kararda, bütçe kanunlarının, bir devlette kamu hizmetlerinin yerine getirilebilmesi için öngörülen gelirlerin nasıl toplanacağına ve yönetileceğine, planlanan harcama ve yatırımlara ilişkin ilkelerin belirlendiği özel yasama işlemleri olduğuna dikkati çekildi.
Bütçe kanunlarının zamanında hazırlanamaması veya kabul edilememesinin, kamu düzeninde telafisi güç zararlar doğurabilecek nitelikte olduğu belirtilen kararda, anayasada bütçe kanunlarının hazırlanmaları, parlamentoda görüşülmeleri ve yayımlanmaları bakımından diğer kanunlardan farklı özel usullerin benimsendiği hatırlatıldı.
Anayasanın 88. maddesinde kanun
teklif etmeye
Bakanlar Kurulu ve milletvekillerinin yetkili olduğu belirtilerek, kanun tasarı ve tekliflerinin TBMM'de görüşme usul ve esaslarının düzenlenmesi iç tüzüğe bırakıldığı halde, anayasanın 162. maddesinde bütçe kanunlarının hazırlanması ve görüşülmesi için özel bir usul getirildiğine işaret edilen kararda, anayasanın 89. maddesinde cumhurbaşkanına, yayınlanmasını uygun bulmadığı kanun tekliflerini, bir daha görüşülmek üzere TBMM'ye geri gönderme yetkisi verilmiş olduğu halde, bütçe kanunlarının bu yetkinin dışında tutulduğu belirtildi.
Gerekçeli kararda, şu değerlendirmeler yer aldı:
''Bütçe kanunlarının açıklanan özel hukuki nitelikleri dolayısıyla, anayasanın 161. maddesinin son fıkrasında '
Bütçe kanununa bütçe ile ilgili hükümler dışında hiçbir hüküm konulamaz' esası vazedilmiştir. Bütçe kanunlarına bütçe ile ilgili olmayan kurallar konulması, anayasanın öngördüğü olağan usullerle çıkarılamayan kimi kanun kurallarının sağladığı kolaylık nedeniyle bütçe kanunlarıyla düzenlenmesi eğilimini ortaya çıkartabilecek niteliktedir. Bu itibarla, bütçe kanunu ile mevcut diğer kanun hükümlerinde açık veya zımni değişiklik yapılması veya mevcut kanun hükümlerinin kaldırılması yasaklanmıştır. Anayasa Mahkemesinin konuyla ilgili pek çok kararında belirtildiği üzere 'bütçe ile ilgili hükümler' sadece mali nitelikteki kurallar olarak değil, genel yasa konusu olabilecek bir kuralı içermemek koşulu ile ancak bütçenin uygulanmasını açıklayıcı ve kolaylaştırıcı nitelikteki hükümler olarak anlaşılmıştır. Burada Anayasa Mahkemesinin üzerinde durduğu temel konu bütçe kanunlarının anayasal çerçevesinin korunmasıdır.''
Kararda, iptal istemine konu ibareyi içeren 15. maddenin ikinci fıkrasının ilk cümlesinin son kısmında ''..., mali yıl içinde gelir ve giderlere yönelik olarak uygulanacak ve kısmen veya tamamen uygulanmayacak hükümler yer alır'' denildiği anımsatılarak, şunlar kaydedildi:
''Bütçe kanunundaki düzenlemelerin hangi eylemler, kişiler veya işlemler için geçici veya sürekli uygulanamayacağının belirtilmesi 'bütçe ile ilgili' ve diğer anayasal ilkelere uygun olmak kaydıyla yasa koyucunun takdirindedir. Bununla birlikte,
dava konusu kuralla kısmen veya tamamen uygulanamayacak hükümlerin bütçe kanunlarında yer almasına olanak tanınması, bu kanunlarda o yıl için değişiklik yapılması anlamına gelir. Böyle bir uygulamanın anayasanın 88, 89. ve 161. maddelerindeki esaslarla bağdaşmadığı açıktır.
Bu itibarla, diğer kanunların konusu olabilecek düzenlemelerin merkezi yönetim bütçe kanununda yer almasına imkan veren ibarenin 'kısmen veya tamamen uygulanmayacak' kısmı anayasanın 2, 11, 88, 89. ve 161. maddesine aykırıdır. İptali gerekir.''
Başvuruda iptali istenen diğer bazı maddelerle ilgili ''iptal isteminin reddine'', çıkarılan bazı kanunlarla ''konusuz kalan'' diğer iptal istemleriyle ilgili olarak ise ''karar verilmesine yer olmadığına'' karar verildiği de gerekçeli kararda yer aldı.
AA