Hayata kendince bir anlam yüklemişti. Rahat yaşamaktı amacı. Bir de aile büyüklerinden baskı görmemek. Ergenlik çağındaydı. “Şöyle yapma. Böyle yap. Onu söyleme.” gibi telkinlerden bıkmıştı artık. Bir gün kendini öldürmeye karar verdi. Evde kimsenin olmadığı anda planını uygulamaya çalıştı. Sağlam bir ip aradı, bulamadı. Sonra gözüne anten kablosu ilişti. Kabloyu hızla tavana asıp halkayı boynuna geçirdi. Geriye ayaklarının altındaki sandalyeyi itmek kalmıştı.Ertesi gün Van Bölge gazetesi, “Bunalıma giren genç kız intihar etti” başlığıyla verdi haberi. Habere göre olay Yeni Mahalle Kömürcüler Sitesi arkasında meydana gelmişti. Bilinmeyen bir nedenle 12 yaşındaki K.Ş. kendisini anten kablosuyla tavana asarak intihar etmişti. Yerel medyada sıkça çıkan bu tür haberler, Van’da intihar olaylarının geldiği noktayı gösteriyor aslında. Kadın ve genç kızların intiharı kamuoyunda genelde Batman’la özdeşleştirildiğinden Van’da yaşananlar pek gündeme gelmiyor. Halbuki bu şehirde kadın intiharlarında ciddi bir artış var. Son üç ayda 16 kadın ve genç kız intihar etti. Geçen yıl bu rakam 47 olarak tespit edilmişti.2004’de kurulan ve kadın intiharları üzerine çalışmalar yapan Van Kadın Derneği’nden (VAKAD) Zozan Özgökçe, son üç ayda meydana gelen intihar vakalarındaki artışı ‘korkunç’ olarak nitelendiriyor. Emniyet kayıtlarına göre, Van’da geçtiğimiz yıl intihar ve intihara teşebbüs şeklinde 70 olay yaşandı. Kırsal kesimde ne kadar intihar vakasının yaşandığı ise henüz tespit edilebilmiş değil; çünkü bu tür olaylar burada resmî kayıtlara girmiyor. TANDIR İNTİHARLARI ARTIYOR Yetkililer, son dönemde intiharların ilçe ve köylerde de yaşandığını dile getiriyor. Özellikle 11 ve 12 yaşlarındaki genç kızların intihar etmesi ise şehirde tedirginlik meydana getiriyor. Valilik kayıtlarına göre, intihar vakaları 19-30 yaş arasında yaşanırken, yeni vakalar 18 yaş ve altındakilerde de görülüyor. 11 ve 12 yaşlarında intihar edenlerin sayısındaki artış ise daha çok geçen senenin sonu ve bu yılın ilk üç ayında gerçekleşmiş durumda.İntihar ve intihara teşebbüs vakaları ilginç yöntemlerle gerçekleşiyor. Geçtiğimiz yıl, 10 kişi kendini iple asmış. Bir kişi de tabancayla intihar etmiş. 57 kişi ise ilaç içerek intihar veya teşebbüsünde bulunmuş. Emniyetin raporlarına göre, bunların dışında “tandıra atlayarak” intihar edenlerin sayısı son dönemde artmış. Hatta bu yüzden Van çevresinde ekmek pişirilen tandırların fizikî yapılarının değiştirildiği belirtiliyor. Zozan Özgökçe, tandıra atlayarak intihar etme olaylarına cinayet gözüyle bakılması gerektiği görüşünde: “Bu tür intihar vakalarına şüpheyle bakıyoruz. Çünkü arkadan itilmek suretiyle olaylara intihar süsü vermek çok kolay. Yaptığımız incelemelerde bu yönde izlere ulaşıyoruz. Van’da tandırların fiziki yapıları değiştirildi ama yine de kesin çözüm olmadı. Bu noktadan sonra iş soruşturmaları yürüten savcılara kalıyor.”Aynı zamanda Brokan Aşireti’nden olan Zozan Özgökçe, aşiretlerde bazı cinayetlere intihar süsü verildiğini iddia ederek, yeni Türk Ceza Kanunu’na atıfta bulunuyor: “Yeni yasaya göre töre cinayetleri müebbet hapsi getiriyor. Namusu bahane edip cinayet işlemek isteyenler ortada iz bırakmadan olaya intihar süsü veriyor. Çaldıran ilçesinde bir intihar olayını inceledik. Kadının arkadan üç kurşunla vurulduğu, daha sonra kurşun izlerinin hayvan etleriyle kapatılmaya çalışıldığı tespit edildi.”Van’daki intihar vakaları altı sebebe dayandırılıyor: Eğitim seviyesinin düşüklüğü, aile içi şiddet, geçimsizlik, ekonomik sebepler, aşk ilişkileri ve küçük yaşta çocukların evlendirilmesi. Van Kadınlarla Elele Derneği sorumlusu avukat Ayşe Yıldırım olaylarda inanç boyutunun da çok önemli olduğuna dikkat çekiyor. Kadınları hakları konusunda bilinçlendirmeye yönelik faaliyet göstermek amacıyla yaklaşık bir yıl önce kurulan dernek, inanç ve temel değerler konusunda halkı bilgilendiriyor. Ayşe Yıldırım’a göre kadınların önemli bir kısmı okuma yazma bilmiyor. Ne yapacağını, hakkını nasıl savunacağını da… Ekonomik sıkıntıyla başlayan çözülme temel değerleri sarsıyor. Bu da iradesi zayıf kadın veya genç kızları intihara sürüklüyor.Sağlık İl Müdürlüğü bünyesinde kurulan ‘İntihar Girişimlerine Psiko-Sosyal Destek ve Krize Müdahale Birimi’ intihara teşebbüs edenleri rehabilite etmek için Van Devlet Hastanesi’nde faaliyet gösteriyor. Birimde Sağlık, Emniyet, Milli Eğitim ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlükleri ile Müftülük, İl Jandarma Komutanlığı, yerel medya ve üniversite temsilcileri yer alıyor. Proje sorumlusu ve Van İl Sağlık Müdür Yardımcısı Fesih Demirtaş, intihara teşebbüs edene ve ailesine ulaşıp onlara sosyo-psikolojik destek vermeyi amaçladıklarını söylüyor.Van sürekli göç alan bir şehir. Dolayısıyla dışarıdan gelenler şehir hayatına uyum sağlamada zorluk çekiyor. Bu yüzden intihar vakaları daha çok Karşıyaka, Hacıbekir gibi mahallelerde yaşanıyor. Gecekondu bölgesi Bostaniçi beldesinde son bir yılda beş intihar vakasının gerçekleşmesi de bunun bir göstergesi. Beldede kızların intihara sürüklenmesini önlemek amacıyla kurulan Bostaniçi Kadın Destek Çevre Kültür ve İşletme Kooperatifi genç kızlara okuma yazma, halı kilim, dokuma, kuaförlük kursu vererek meslek edinmesi sağlanıyor. ACILI BİR ANNENİN DRAMI Van’da intihar edenler daha çok “namus” kavramı içinde değerlendiriliyor. Bu yüzden, intihar eden genç kızların cenazelerine ailesi dışında kimse katılmıyor. İsmini Halime olarak açıklayan acılı bir anne, kızının iki yıl önce intihar ettiğini, kızının kocası tarafından intihara zorlandığını iddia ediyor: “Çocukları olmuyordu. Kocası bir başkasıyla evlenmek istiyordu. Ama kızım bunu kabul etmedi. Bunun üzerine kocası onu sürekli dövdü. Sık sık ‘madem çocuğun olmuyor, git babanın evine’ diye kızıma baskı yaptı. Kızım bir süre bizde kaldı, sonra kocasına döndü. Aradan iki gün geçti, kolu kırılmış halde eve geldi. Günlerce ağladı. Bir gün kendisini odanın ortasında asılı bulduk.” Halime Hanım, cenazeye kimsenin katılmadığını belirterek, “İmam, görevli ve babasıyla kızımızı toprağa gömdük.” diyor.Van’da her geçen gün kadın ve genç kız intiharları artıyor. Vakaların sebeplerinin araştırılıp önlemlerin alınması ise uzun bir zamanı alacağa benziyor. İNTİHARLAR ARAŞTIRILMALI Şehirde ciddi bir sosyal değişim var. Kentsel alanda yoksulluk, işsizlik kol geziyor. Televizyonun etkisini de göz önünde bulundurmak lazım. Bölgedeki aşiret yapısı da şüphesiz bunda etkili. Ancak Van’da intihar vakalarının sebep ve sonuçları üzerine bir çalışma yok. Ciddi bir çalışma olmadığı için yorum yapmak da doğru olmaz. İnsanlara çıkıp intihar etmeyin demek olmaz. Dediğim gibi sebep ve sonuçlara bakarak ona göre bir analiz yapıp daha sonra değerlendirmeye geçmek gerekiyor. Bu da çok zor bir durum. Bizim intihar konusunda özel bir çalışmamız yok ve bunun bir an önce yapılması gerektiğini düşünüyorum. TOPLUMSAL REHABİLİTASYON LAZIM İntihar sebepleri arasında medyanın etkisi, eğitimsizlik, aşiret yapıları gibi birçok faktör sayılabilir. Topluma uyum sağlamada sorun yaşıyorlar. Kentte varlıklarını sağlayacak bilgi ve beceriye sahip değiller. Kadın erkeğin kontrolünden çıkıyor. Tabii kadına mutlak sahiplik taslayan erkek için zor oluyor ve baskısını durmadan artırıyor. Gergin ortam intihar vakalarında önemli bir etken. Değerlerin zedelenmesi insanları intihara sürüklüyor. Van’da her şey çok karışık ve içinden çıkılmaz bir ilişkiler yumağı. Küsmüşlük, değersizlik, düşmanlık kavramları bireyi sonu acıyla biten eylemlere itiyor. Van’da toplumsal rehabilitasyona ihtiyaç var. Bu zamana kadar uygulanmaya çalışılan politik rehabilitasyon meseleyi daha da çıkmaza soktu. İntihar vakaları incelenmiş bir konu değildir. Her olayın ayrıntısına inip ona göre analiziler yapmak gerekir. AKSİYON